Igielnik

Nie jest jeżem, a ma kolce! O kim mowa? Poznajcie jeżowca igielnika (Diadema setosum), pieszczotliwie nazywanego przez edukatorów morskich – Igi 🙂

Dzisiejszy bohater TOP10 przypomina czarną kuleczkę z wieloma, długimi igłami. Żyje w płytkich wodach Indo-Pacyfiku, wśród raf koralowych. Spotkacie go także w Akwarium Gdyńskim (na I piętrze, w sali Rafa Koralowa). Igielnika nie pomylicie z żadnym innym mieszkańcem naszego podwodnego zoo. Już z daleka spostrzec można długie szpilki mozolnie poruszające się po dnie zbiornika. Czasem Igi chodzi po szybie, pięknie prezentując swoje… uzębienie!

Budowa ciała jeżowca jest idealnie przystosowana do zdrapywania pokarmu, czyli glonów, z podwodnych skał. Otwór gębowy umiejscowiony jest po spodniej stronie ciała (tej która przylega do podłoża), a w nim znajduje się aż 5 zębów. Igielnik jest szczęściarzem! Nie musi chodzić do dentysty tak jak my. Uszkodzone fragmenty jego zębów, co pewien czas, same odbudowują się.

Igły zakończone są kolcami z jadem, dlatego ukłucie nimi może być bardzo niebezpieczne dla napastnika. Czarny gąszcz szpilek igielnika jest więc idealnym schronieniem dla niewielkich ryb i krewetek ukrywających się przed atakującymi je drapieżnikami.

Już w najbliższą niedzielę, 29 stycznia, w godzinach 10.00-14.00, na I piętrze w Sali Rafa Koralowa, spotkacie naszych edukatorów opowiadających o niezwykłych zwierzętach Indo-Pacyfiku. W roli głównej MIKROSKOPY! Temat pracowni mikroskopowej: „Wzory, kształty i kolory rafy koralowej” (udział w pracowni mikroskopowej w ramach zakupu biletu wstępu do Akwarium Gdyńskiego).

Karnawał trwa w najlepsze! Zajrzyjcie na nasz Instagram. Przygotowaliśmy dla Was DIY jak własnoręcznie przygotować maskę karnawałową i zostać Igielnikiem na rafie koralowej!

Informacje dla Was przygotowała Kasia z Akwarium Gdyńskiego.

Anakonda zielona

Dzisiejszą bohaterką TOP 10 zwierząt Akwarium Gdyńskiego jest anakonda zielona (Eunectes murinus), która należy do podrodziny boa. Prócz anakondy zielonej w Ameryce Południowej spotkać można jeszcze trzy inne gatunki anakond: anakondę żółtą, anakondę ciemną i anakondę boliwijską, która jest najbardziej podobna do anakondy zielonej, ze względu na bardzo zbliżone ubarwienie.

Anakondę zieloną spotkać można w naturze głównie w dorzeczu rzeki Amazonki i Orinoko. Prowadzi ona ziemnowodny tryb życia. Chętnie spędza czas w płytkich, wolno płynących odnogach wymienionych rzek oraz w tropikalnych lasach deszczowych z gęstym podłożem. W wodzie porusza się szybko nawet do 20 km/h, natomiast na lądzie jest powolna i dość ociężała.

Anakondy, tak jak inne węże, wykorzystują swój rozwidlony język jako narząd węchu, przekazując bodźce zapachowe do narządu Jacobsona położonego na podniebieniu. Sygnały zapachowe mają znaczenie w poszukiwania pożywienia czy partnera.

Anakonda zielona uznawana jest za najcięższego węża na świecie, choć nie najdłuższego (ten rekord należy do pytona siatkowego – 9,76 metra). Samice są większe od samców i rosną średnio do 6 metrów długości. Waga anakondy zwykle dochodzi do 100 kg. Nie mniej istnieją doniesienia o okazach ważących ponad 200 kg. Węże te w naturze żyją do 10 lat, w niewoli ponad 30 lat.

Ubarwienie anakondy jest oliwkowo-zielone na grzbiecie, stopniowo przechodzące w żółte na brzuchu. Posiada ona małe, okrągłe, ciemne plamki po stronie grzbietowej. Małe oczy umieszczone są w górnej części głowy. Tuż za okiem widzimy czarny pasek biegnący w rejon szczęki.

Anakondy żywią się rybami, gadami, płazami, ptakami i ssakami. Mogą zjeść posiłek stanowiący nawet do 50% własnej masy ciała, stąd zdarza się, że polują one na kajmany, kapibary, tapiry, żółwie. Stosują technikę skradania się i zasadzki. Ofiarę przytrzymują ostrymi, zakrzywionymi zębami, duszą, a następnie pożerają. Młode anakond zielonych mogą stać się pokarmem dla jaguarów i kajmanów.

Rdzenni mieszkańcy Brazylii i Peru traktują te dusiciele jako zwierzęta magiczne, a części ciała anakond sprzedawane są w celach rytualnych. Tłuszcz stosowany jest przeciw reumatyzmowi, infekcjom, w astmie i zakrzepicy.

Ataki anakond zielonych na człowieka są niezwykle rzadkie.

Na ekspozycji Akwarium Gdyńskiego w Sali Amazonia na parterze budynku spotkacie dwie samice, które aktualnie mają około 6 metrów długości i ważą po 80 kg każda. Jeśli tylko nas odwiedzacie, zajrzyjcie pod wodę.

Opracowanie: Anna Judek, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

Pokolcowate

Gdzie jest Dory? A może powinniśmy najpierw zapytać, kim jest Dory? Słynna niebieska rybka-bohaterka filmów animowanych należy do rodziny Pokolcowatych. W rodzinie tej znajdziemy również takie rodzaje ryb jak: Acanthurus  Ctenochaetus, Naso, Paracanthurus, Prionurus, Zebrasoma.

Pokolce? Jakie kolce? To właśnie one są cechą wspólną ryb pokolcowatych. Znajdziemy je w tylnej części ciała, po obu stronach nasady ogona. Mogą być osadzone na ruchomym zawiasie lub być nieruchome, występować pojedynczo lub po dwa. U niektórych gatunków są one zredukowane do płytek lub kostnych guzów. Ze względu na ten kolec niektóre nazywane są „rybami chirurgami”.

Gdzie można spotkać takie ryby? Zamieszkują wody tropikalne, okolice raf koralowych. Ich ciała są spłaszczone, przypominające dysk z pyszczkiem. Szczęki mają wyposażone w zęby przypominające siekacze, które pozwalają im na skubanie i zeskrobywanie drobnych roślin oraz zwierząt porastających kolonie koralowców. Nie są to duże ryby, w zależności od gatunku osiągają wielkość od ok 20 do 100 cm. Są mniej lub bardziej kolorowe – żółte, niebieskie, brązowe, szare z kolorowymi płetwami, a nawet w paski!

Dajcie znać które ryby z rodziny pokolcowatych spotkaliście u nas w Akwarium 😉

Opracowanie: Dominika Wiśniewska, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

Przydacznia

W dniu dzisiejszym głównym bohaterem jest małż przydacznia olbrzymia Tridacna gigas. Mięczak ten występuje w wodach tropikalnych Indo-Pacyfiku. Zamieszkuje on dno raf koralowych oraz  płytkie laguny i zatoki zwykle na głębokości do 20 metrów. Preferuje dno piaszczyste lub kamieniste, zazwyczaj jest częściowo osadzony w dnie.

Przydacznia drugi człon swojej nazwy, „gigas”,  otrzymała nie bez powodu. Jest to największy małż dorastający nawet do 1,5 długości oraz około 250 kg masy. Jej muszla pokryta jest grubymi, promienistymi żebrami, dodatkowo posiada od 4 do 5 pionowych fałd skierowanych do wnętrza muszli. Przy zamkniętej muszli wyglądają one jak zygzak, gdyż ich krawędzie zazębiają się. Dorosłe osobniki nie są w stanie całkowicie zamknąć muszli.

Płaszcz przydaczni jest masywny i zwykle w kolorze złotobrązowym, żółtym lub zielonym z wieloma opalizującymi niebieskimi, fioletowymi lub zielonymi plamami, zwłaszcza wokół jego krawędzi. Większe osobniki mogą mieć tak wiele takich plam, że płaszcz wydaje się być jednolicie niebieski lub fioletowy. Czym właściwie jest płaszcz u małży? Jest to grzbietowa ściana ciała pokrywająca narządy wewnętrzne zwierzęcia.

Małże pobierają pokarm przez syfon, który u przydaczni wygląda jak dziurka w płaszczu. Przydacznia jest filtratorem, który odfiltrowuje plankton w wody. Jednak większość pożywienia czerpie od symbiotycznych glonów (zooksantelli) żyjących w jej tkankach. Wykazano, że u niektórych osobników zooksantelle dostarczają aż 90% składników pokarmowych, zatem nie są one w stanie przetrwać bez swoich symbiontów. Co ważne, to zooksantelle także nadają kolory znajdujące się na krawędziach płaszcza zwierzęcia.

Zwierzę to rozmnaża się płciowo. Występuje u niej hermafrodytyzm (obojnactwo), jednak nie dochodzi do samozapłodnienia. Plemniki i jajeczka uwalniane są do wody. Przydacznia może jednorazowo uwolnić do 500 mln jajeczek. Zapłodnienie jest zewnętrzne. Z zapłodnionego jaja wykluwa się planktoniczna larwa, która następnie osiada na dno.  Po przeobrażeniu młode przytwierdzają się do podłoża bisiorem. W późniejszym okresie połączenie z podłożem zostaje zerwane, ale osobniki nie przemieszczają się w inne miejsce. Przydacznie dojrzałość płciową osiągają między 9 a 10 rokiem życia. Dożywają do 100 lat.

Przydacznia jest poławiana na duża skalę, że względu na duże walory smakowe jej mięsa oraz muszle. Według IUCN (Międzynarodowej Ligii Ochrony Przyrody) uznana  jest za gatunek narażony na wyginięcie (VU). Wpisana jest także do konwencji CITES (załącznik II).

Zwierzęta te są hodowane w różnych celach, które obejmują programy ochrony i ponownej introdukcji, hodowlę w celach spożywczych oraz akwarystycznych.

Te olbrzymie, choć powolne zwierzęta, mogą powodować różnego rodzaju urazy wśród ludzi, którzy próbowali wydostać je na powierzchnie, jak.np. przepuklinę, urazy kręgosłupa, zmiażdżone części ciała. Pamiętajmy, że zwierzęta te mogą być bardzo ciężkie.

Przydacznię olbrzymią możecie zobaczyć na naszej ekspozycji na I piętrze w Sali Rafa Koralowa. Znajdziecie tam zarówno żywy organizm, jak i jego muszlę.

Opracowanie: Monika Wiśniewska, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

Żółw jaszczurowaty

W naszym TOP 10 zwierząt Akwarium Gdyńskiego przyszedł czas na przedstawienie Wam długoletniego mieszkańca II piętra ekspozycji – Sali Na Styku Wody i Lądu, żółwia jaszczurowatego (Chelydra serpentina) nazywanego też skorpuchą jaszczurowatą.

Współcześnie żółwie jaszczurowate występują naturalnie nie tylko w Ameryce Północnej: w Południowej Kanadzie i w Stanach Zjednoczonych, na wschód od Gór Skalistych, ale również zostały one introdukowane w rejony, gdzie wcześniej nie występowały – do stanów Arizona, Nevada, Kalifornia i Oregon w USA. Obserwuje się je także w Chinach, na Tajwanie i japońskiej wyspie Honsiu.

Żółw jaszczurowaty waży między 4 a 16 kg, chociaż najcięższy okaz schwytany na wolności ważył ponad 30 kg. Jego karapaks (skorupa) mierzy między 20 a 45 cm długości – długość ciała 80-100 cm. Na wolności żółwie te żyją zwykle do 30 lat, natomiast w niewoli nawet do 47 lat. Doniesienia z danych kanadyjskich sugerują, że żółwie te mogą dożywać nawet 100 lat.

Skorpucha jest słodkowodnym żółwiem, występuje także w wodach słonawych. Zwykle spotkać można ją w środowisku błotnistym i z dużą ilością roślin, w którym łatwiej znaleźć kryjówkę i oczekiwać na zdobycz. Żółw jaszczurowaty nie pływa zbyt dobrze. Czasem wychodzi na ląd w poszukiwaniu pokarmu.
Karapaks jest oliwkowy do brązowego, szyja, nogi i ogon podobnej lub szarej barwy. Mimo że szyja na pierwszy rzut oka jest krótka, żółw ten może mocno wydłużyć ją podczas ataku. Nazwę „jaszczurowaty” skorpucha zawdzięcza bardzo długiemu ogonowi o jaszczurzym wyglądzie.

Żółwie te są wszystkożerne: jedzą zarówno padlinę, polują na bezkręgowce, ryby, małe ssaki, płazy, jedzą sporo roślinności wodnej, również inne żółwie. Jajami i młodymi żółwia jaszczurowatego mogą żywić się szopy pracze, lisy czy skunksy, ale gdy młode dorastają naturalnych wrogów ubywa. Żółwie jaszczurowate są agresywne, stąd niewiele zwierząt wchodzi im celowo w drogę.

Gatunek ten łączy się w pary od kwietnia do listopada. Po zapłodnieniu samica wychodzi na ląd w poszukiwaniu piaszczystego podłoża, a w wygrzebanym dołku składa od 25 do 80 jaj. Czas inkubacji jaj zależy od temperatury, w rejonach chłodniejszych jest dłuższy, w cieplejszych krótszy. Zwykle rozwój młodych w jajach trwa od 9 do 18 tygodni.

Mięso młodych żółwi jaszczurowatych używane jest do przygotowania zupy żółwiowej.

Osobnik zamieszkujący ekspozycję Akwarium Gdyńskiego, to żółw znaleziony w 2006 roku w oczku wodnym na terenie jednej z gdyńskich posesji. W 2016 roku z terenu parku w Kutnie, po kilku latach obserwacji, odłowiono kolejnego osobnika i umieszczono go w Ogrodzie Zoologicznym w Zamościu. Pojawianie się pojedynczych osobników w naturze na terenie Polski związane jest z wypuszczaniem ich na wolność, z hodowli, przez nierozsądnych właścicieli. Obecnie żółwie jaszczurowate w Polsce uznawane są za gatunek obcy, nie rozradzający się środowisku naturalnym.

Opracowanie: Anna Judek, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

Rozgwiazdy

Dzisiejszym bohaterem dnia jest zwierzak, którego śmiało możemy nazwać gwiazdą wśród ulubieńców naszego Akwarium, czyli rozgwiazda.
Rozgwiazdy (Asteroidea) są blisko spokrewnione z jeżowcami, wężowidłami, liliowcami i strzykwami – należą do szkarłupni (Echinodermata), typu zwierząt bezkręgowych. Znanych jest około 2000 gatunków rozgwiazd.

W Bałtyku występuje tylko jeden gatunek – rozgwiazda czerwona (Asterias rubens), ale wyłącznie w zachodniej części naszego morza (Cieśniny Duńskie), gdzie zasolenie jest najwyższe.

Są to zwierzęta wyłącznie morskie, żyjące w wodach o pełnym zasoleniu, na różnych głębokościach i na wszystkich rodzajach dna: piaszczystym, kamienistym, lub na łąkach traw morskich oraz pod skałami.

U rozgwiazd rozwinęła się nieprawdopodobna różnorodność kształtów, barw i wielkości. Rozpiętość ramion u niektórych rozgwiazd może dochodzić nawet do 80 cm!

Ciało rozgwiazd jest grzbietobrzusznie spłaszczone. Można w nim wyróżnić część centralną – tarczę i odchodzące od niej ramiona. Wielkość tarczy jest różna, niektóre gatunki mają ją wyraźnie wyodrębnioną, a u innych jest słabo zaznaczona i wówczas ramiona stykają się ze sobą. Większość gatunków posiada od 5 do 14 ramion, ale znane są formy z większą ilością ramion, nawet 40.

Otwór gębowy znajduje się na stronie brzusznej ciała (strona oralna), która skierowana jest do podłoża. Drobny pokarm mogą zjadać w całości, a większą zdobycz trawią na zewnątrz, oplatając ją żołądkiem, który wynicowują przez otwór gębowy. Chętnie żywią się małżami, których muszle otwierają silnymi przyssawkami znajdującymi się na nóżkach ambulakralnych. Polują także na jeżowce i ślimaki. Rozgwiazdy przeważnie są drapieżnikami, ale zdarzają się też roślinożercy. Rozgwiazda zwana koroną cierniową (Acanthaster planci) żywi się polipami koralowców, powodując niszczenie raf koralowych.
Do poruszania się służą rozgwiazdom nóżki ambulakralne (nóżki wodne) położone po stronie brzusznej ciała, będące częścią układu wodnego.

Czego możemy pozazdrościć rozgwiazdom? Zdolności do regeneracji! Rozgwiazdy potrafią odbudować utracone części ciała np. ramię zjedzone przez kraba, a nawet z jednego ramienia potrafią odtworzyć cały organizm.

Zwiedzając Akwarium Gdyńskie spotkasz jedną z największych i najcięższych rozgwiazd na świecie, czyli rozgwiazdę słonecznikową (Pycnopodia helianthoides). Jej waga dochodzi do 5 kg i ma od 16 do 24 ramion.

Opracowanie: Magdalena Domańska, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

Langusta pospolita

Dzisiejszym bohaterem dnia jest langusta pospolita (Palinurus elephas), która należy, podobnie jak kraby, raki, langustynki, krewetki i homary do rzędu dziesięcionogów. Langusty w przeciwieństwie do homarów, czy langustynek, z którymi łatwo je pomylić, nie mają typowych szczypiec. Skorupiaka tego spotkamy na północno-wschodnim Atlantyku od wybrzeży Szkocji, aż po Azory i Maroko, a także w rejonie basenu Morza Śródziemnego. Langusty najlepiej czują się na dnie pełnym skalistych zakamarków, gdzie mogą się chować.

Dorosłe mierzą od 30 do 50 cm, mają długie anteny, a mocny pancerz pokryty jest szpiczastymi guzkami. Z przodu można zaobserwować dwa duże kolce na pancerzu tuż nad oczami. Piąta para odnóży jest krótsza niż pozostałe. Kolorystyka pancerza – od czerwieni do fioletowo-brązowych odcieni z jasnymi plamkami. Ogon (telson) langusty złożony jest z 5 części. Langusty żyją do głębokości 150 metrów, zwykle od 20 do 70 metrów. Młode osobniki bytują na głębokości od 15 do 25 metrów. Zmiana pancerza na nowy, większy następuje u dorosłych langust raz w roku.

Langusty prowadzą nocny tryb życia i jedzą głównie szkarłupnie (jeżowce) i mięczaki. Czasem żywią się glonami, gąbkami, pierścienicami, a także jeśli zajdzie potrzeba innymi skorupiakami i rybami. Czasem żerują na padlinie.

Dziesięcionogi te są rozdzielnopłciowe. Szybciej dojrzewają płciowo samce (w wieku 4 lat w rejonie Morza Śródziemnego). Do rozrodu zwykle dochodzi latem. Samica z samcem stykają się brzusznymi częściami ciała, samiec przekazuje plemniki zabezpieczone galaretową otoczką. Podczas składania jaj przez samicę, uwalnia ona za pomocą pazurka u piątej pary odnóży plemniki, zachowane podczas zbliżenia z samcem. Zapłodnione jaja samica przetrzymuje pod odwłokiem. Inkubacja jaj może trwać od 5 miesięcy u langust żyjących w ciepłych wodach, do 8 miesięcy u osobników żyjących w rejonach zimniejszych. Samica o długości

23 cm składa kilkanaście tysięcy jaj, zaś mierząca 34 cm nawet ponad sto tysięcy jaj.

Z jaj wykluwają się larwy długości 3 mm nazywane phyllosoma, które wyglądają jak listki i są planktoniczne. Ich przeobrażenie w postać podobną do osobnika dorosłego trwa do pół roku w wodach ciepłych. Młode ma wtedy około 25 mm długości.

Trudno określić jak długo żyją langusty. 15 letni samiec może ważyć ponad 2 kg. Czasem łowione są osobniki o masie 4 kg lub cięższe (do 8 kg), co sugeruje długowieczność.

Opracowanie: Anna Judek, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

Ukwiały

Nie mają oczu, są kolorowe i wyglądają trochę jak niezwykłe rośliny.
Niech was to nie zmyli, UKWIAŁY TO ZWIERZĘTA!
Prowadzą osiadły tryb życia, ale część z nich, w przypadku niekorzystnych warunków, potrafi się przemieszczać. W odróżnieniu od koralowców rafotwórczych, nie tworzą szkieletu zewnętrznego, a także nie żyją w koloniach, tylko pojedynczo. Niektóre gatunki żyją w symbiozie z innymi organizmami.
Dziś przedstawimy Wam nasze ukwiały, które podziwiać możecie w salach Rafa Koralowa i Wodne Zwierzęta Świata.

Ukwiał wspaniały (Heteractis magnifica)
Już sama nazwa sugeruje nam, że mamy do czynienia ze zwierzęciem niezwykłym.
Występuje w tropikalnych i subtropikalnych wodach Indo-Pacyfiku.
Wybiera miejsca dobrze nasłonecznione, gdzie woda jest czysta, a podłoże twarde. Ukwiał ten jest parzydełkowcem należącym do gromady koralowców sześciopromiennych. Występuje wyłącznie w postaci polipa.
Jego cylindryczne ciało otoczone mackami może mieć różne kolory, od białego przez pomarańczowy, różowy, czerwony, a nawet zielony czy niebieski. Macki natomiast mogą różnić się kolorem od ciała i przybierać barwę żółtą, pomarańczową, różową, czerwoną czy fioletową, zaś same końcówki mogą być jaśniejsze.
To właśnie na zakończeniach macek znajdują się komórki nazywane PARZYDEŁKAMI. Służą one zwierzęciu zarówno do obrony, jak i do pozyskiwania pokarmu.
Ukwiał jest drapieżnikiem, w jego menu znajdziemy m.in. plankton, małże, jeżowce, równonogi, obunogi, krewetki oraz małe ryby. Chętnie korzysta również z glukozy, którą wytwarzają zooksantelle (glony) żyjące w symbiozie z ukwiałem w jego tkankach.
Glony to nie jedyne organizmy, z którymi ukwiał wspaniały żyje w symbiozie. Wśród jego „przyjaciół” wyróżnić możemy 12 gatunków ryb z rodzaju . Dobrze znany wielu osobom jest bajkowy błazenek Nemo.
Jakie korzyści niesie taka „przyjaźń”? Błazenki dzięki otoczce śluzowej na ich ciele są odporne na poparzenia ukwiału, więc mogą się bez obaw chować między jego ramionami. W zamian, ryby czyszczą ukwiał z gromadzących się na nim resztek oraz zwabiają inne ryby stanowiące pokarm ukwiałów.Ukwiał rybożerny (Urtictina piscivora)
Występuje w wodach Północnego Pacyfiku, od Alaski do Zatoki Kalifornijskiej. Na przykładzie tego gatunku można opisać jak poruszają się ukwiały. Gdy warunki zmienią się na niekorzystne, Urtictina piscivora odczepia się od podłoża i dzięki ruchom całego ciała oraz prądom wody, przesuwa się.
Do polowania służą mu parzydełka rozmieszczone na czułkach. Żywi się krewetkami, małżami i małymi rybami. Zaobserwowano jednak, że ukwiał nie atakuje ryb z gatunku Oxylebius pictus. Możliwe, że żyją one w symbiozie, podobnie jak ukwiał wspaniały i błazenek.

Opracowanie: Dominika Wiśniewska, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

Tetraodontidae

Dziś chcielibyśmy przybliżyć Wam rodzinę ryb (Tetraodontidae), do której należy 28 rodzajów i około 200 gatunków ryb.

Najmniejsza z nich, kolcobrzuch karłowaty (Carinotetraodon travancoricus), mierzy zaledwie 2,5 cm długości i jest gatunkiem endemicznym dla wód słodkich obszarów przybrzeżnych Kerali i Południowej Karnataki w Indiach.

Największym przedstawicielem rozdymkowatych jest arotron wielki (Arothron stellatus) osiągający rozmiar do 1,2 m. Ryba ta zasiedla tropikalne wody Indo-Pacyfiku.
Znaczna większość rozdymkowatych nie przekracza jednak długości 50 cm.
Rozdymki wolno przeczesują środowisko wodne w poszukiwaniu pokarmu. Mogą występować w różnorodnych siedliskach – na piaszczystych lagunach, w pobliżu raf koralowych, wśród łąk podwodnych, czy też namorzynów.

Ich pysk uzbrojony jest w 4 duże zęby, które nieustannie rosną, ponieważ ryba cały czas je ściera. Masywne zęby mają za zadanie miażdżenie twardych muszli mięczaków i pancerzy skorupiaków, które są głównym elementem diety tych ryb. Nie pogardzą także pokarmem roślinnym.

Ryby te są morfologicznie podobne do blisko z nimi spokrewnionych najeżkowatych (Diodontidae). Obie rodziny należą do tego samego rzędu rozdymkokształtnych, jednak jest jedna znacząca różnica w ich wyglądzie. Mianowicie, najeżkowate mają duże zewnętrzne kolce, które przylegają do ciała. W przeciwieństwie do nich, kolce rozdymkowatych są cieńsze i ukryte. Uwidaczniają się dopiero wtedy, gdy ryba zwiększa rozmiar swojego ciała.

Rozdymkowate pływają powoli, jednak są bardzo zwrotne!
W momencie, gdy ryba czuje się zagrożona połyka bardzo dużo wody lub powietrza, zwiększając tym samym rozmiar swojego ciała. Wygląda wówczas jak piłka pokryta drobnymi kolcami, skutecznie odstraszając wroga. Drapieżnik, któremu uda się złapać rozdymkę w trakcie zwiększania rozmiaru jej ciała, może zdechnąć z powodu zadławienia.

Niektóre ryby zaatakowane przez duże osobniki dodatkowo zwiększają swój rozmiar w paszczy zwierzęcia, celowo doprowadzając do jego śmierci. Śmierć drapieżnika mogą spowodować także (TTX) obecne w ciele połkniętej rozdymki. TTX obecne na powierzchni skóry narybku rozdymkowatych, ochraniają je przed zjedzeniem przez większe ryby.

Większość gatunków rozdymkowatych jest toksyczna właśnie ze względu na tetradotoksynę (należącą do neurotoksyn), która jest obecna głównie w jajnikach i wątrobie ryb, chociaż mniejsze jej ilości występują też w jelitach i skórze, a śladowe – w mięśniach.
Neurotoksyna ta nie zawsze ma śmiertelny wpływ na duże drapieżniki, ale może zabić człowieka!

Niemniej jednak, pomimo ryzyka, mięso niektórych gatunków rozdymek uznawane jest za przysmak w krajach azjatyckich. Muszą one być przygotowywane przez wyszkolonych szefów kuchni, którzy w odpowiedni sposób oprawią rybę oraz zaserwują posiłek. Pamiętajmy, że nie wszystkie gatunki rozdymkowatych są trujące. Niektóre mogą być bezpiecznie spożywane przez człowieka.

Większość rozdymek jest szara, jednak wiele z nich ma jasne kolory i charakterystyczne wzory na ciele.
Ryby te, podobnie jak kameleon i konik morski, potrafią poruszać oczami NIEZALEŻNIE OD SIEBIE, a niektóre mogą ZMIENIAĆ KOLOR lub intensywność swoich wzorów w odpowiedzi na zmiany środowiskowe.

W naszym ogrodzie zoologicznym znajdziecie kilku przedstawicieli ryb rozdymkowatych.
Jednym z nich jest gatunek Arothron manilensis (z ang. Narrow-lined puffer), którego ojczyzną są wody Zachodniego Pacyfiku. Jest on łatwy do rozpoznania, gdyż na jego ciele znajdują się podłużne czarne paski. Znajdziecie go na pierwszym piętrze w sali „Wodne Zwierzęta Świata”.

OPRACOWANIE: MONIKA WIŚNIEWSKA, CENTRUM EDUKACJI AKWARIUM GDYŃSKIE

Chetonikowate

Chetonikowate to jedna z bardziej atrakcyjnych – pod względem wyglądu – rodzin ryb, zamieszkujących głównie rafy koralowe.

Obecnie wyróżnia się 135 gatunków, należących do 12 rodzajów.
Występująca w ciepłych rejonach zarówno Oceanu Spokojnego, Atlantyckiego, jak i wodach Oceanu Indyjskiego.

W języku angielskim spotkamy się z nazwą „butterflyfish”, co trafnie określa wygląd ryb, które niczym motyle przyjmują różne kolory i wzory.

U części gatunków obserwuje się w tylnej części ciała rysunek „oczka”. FAŁSZYWE OKO ma na celu wprowadzenie drapieżnika w błąd, gdy atakując tył ciała ryby, nie spowoduje on dużych obrażeń a nasz bohater zdąży uciec. W okolicach oczu niektórych chetonikowatych możemy zaobserwować pasy, przypominające MASKĘ ZORRO.
Charakterystyczne jest silnie, bocznie spłaszczone ciało.

W zależności od gatunku chetonikowate mogą mierzyć między 9 aż do 30 cm!
Płetwa grzbietowa chetonikowatych może być na brzegu gładka lub lekko karbowana. Znajdziemy na niej 6 do 16 KOLCÓW.
Płetwa ogonowa jest zaokrąglona.

Ryby te mają wydłużone pyszczki, w których występują ZĘBY podobne do szczoteczki, stąd na chetonikowate mówimy czasem – SZCZECIOZĘBY.
Długość pyska zależy od rodzaju spożywanego pokarmu.

Dłuższy pyszczek spełnia rolę pensety do wydłubywania drobnych bezkręgowców ze skał.
Krótszy pysk może służyć do żerowania na polipach koralowców.

Wiele gatunków chetonikowatych żyje do głębokości 20 metrów, tylko niektóre z nich spotkać można na większych głębokościach do 200 metrów.
Typowym środowiskiem życia są wody słone, choć niektóre gatunki występują też w słonawych ujściach rzek.
Nocą ryby chetonikowate kryją się w zakamarkach raf koralowych, natomiast w dzień aktywnie żerują.

Część chetonikowatych żywi się zooplanktonem. Część zjada bezkręgowce takie jak: wieloszczety, gąbki, drobne polipy koralowców. Jeszcze inne żerują na nitkowatych glonach, czy trawie morskiej. Ze względu na specyficzne upodobania kulinarne część chetonikowatych jest niezwykle trudna w utrzymaniu w akwariach.

Gatunki żyjące w rejonach tropikalnych przystępują do tarła zimą i wczesną wiosną. Te które spotkać można w ciepłych wodach regionów umiarkowanych – w lecie. Niektóre rozmnażają się cały rok. Ryby te są ROZDZIELNOPŁCIOWE. Czasem samce są trochę większe niż samice, ale zazwyczaj trudno je rozróżnić – nie występują różnice w ubarwieniu wskazujące na konkretną płeć. Część gatunków dobiera się w pary na całe życie, większość pozostaje z partnerem na kilka lat.
Zwykle momentem godów jest pora wieczorna, gdy samiec z samicą wykonuje swoisty taniec.

Zapłodnienie jest zewnętrzne, w słupie wody 10-15 metrów nad dnem. Już po około 30 godzinach z zapłodnionych jaj wykluwają się larwy, z których rozwijają się osobniki młodociane, często ubarwione inaczej niż rodzice. Dojrzałość płciową osiągają po około roku. Rodzice nie opiekują się potomstwem.
Jednym z gatunków, którego na pewno spotkacie na naszej ekspozycji jest pensetnik pomarańczowopręgi (Chelmon rostratus), którego spotkamy na głębokości od 1 do 25 m. Charakterystyczne są pomarańczowe pasy na jego ciele i dość długi pyszczek. Żywi się głównie drobnymi mięczakami, wieloszczetami, czy koralowcami takimi jak Aiptasia sp. U niego również znajdziemy „fałszywe oko” w tylnej części ciała, które jest większe niż jego prawdziwe.
Jeśli nas dzisiaj odwiedzacie, szukajcie pensetnika pomarańczowopręgiego.

OPRACOWANIE: ANNA JUDEK, CENTRUM EDUKACJI AKWARIUM GDYŃSKIE