Gromada: Anthozoa (koralowce)

Rząd: Alcyonacea (koralowce miękkie)

Alcyonacea to zwierzęta wyłącznie morskie, należące do gromady koralowców, występujące jedynie pod postacią polipów. Na świecie występuje około 1290 gatunków koralowców miękkich należących do 6 podrzędów i 41 rodzin. Przedstawiciele tego rzędu są spokrewnieni z koralowcami rafotwórczymi, brakuje im jednak masywnego zwapniałego szkieletu zewnętrznego zbudowanego z węglanu wapnia. Zamiast tego posiadają w swoim ciele małe wapienne skleryty (drobne, kolczaste elementy szkieletowe), które zapewniają pewne wsparcie i nadają ich miąższowi kolczastą, ziarnistą teksturę, która odstrasza drapieżniki. Kilka gatunków, m.in. koral niebieski (Heliopora) lub koralowiec piszczałkowy (Tubipora), ma solidny szkielet, z pozoru przypominający korale twarde. Ponadto ich polipy mają zawsze 8 ramion, w odróżnieniu od polipów koralowców twardych, które mają ich 6 lub wielokrotność 6-ciu.

Wygląd

Koralowce miękkie to jedna z najbardziej kolorowych i różnorodnych grup bezkręgowców występujących na rafach koralowych. Tworzą kolonie o różnorodnych formach, m.in. błoniaste, inkrustowane, masywne, płatkowate, palcowate, drzewiaste, wachlarzowate, krzaczaste i biczowate. Na Karaibach dominującymi formami wzrostu są rozgałęziające się gorgonie i wachlarze morskie, zaś na Pacyfiku są one znacznie bardziej zróżnicowane i obejmują mięsiste korale, a także gorgonie. Pomimo iż kolonie koralowców miękkich nie przyczyniają się do wzrostu rafy, zapewniają schronienie wielu mieszkańcom raf. Wśród koralowców schronienie znajduje wiele zwierząt, takich jak przedstawiciele stułbiopławów, mszywiołów, wężowideł, liliowców, mięczaków, skorupiaków oraz ryb, które w znaczniej mierze występują wyłącznie na powierzchni określonych kolonii koralowców. Wiele gatunków koników morskich upodobnia się swoim wyglądem do swojego gospodarza, dzięki czemu doskonale się kamuflują, np. Hippocampus bargibanti, który zasiedla jedynie dwa gatunki koralowca z rodzaju Muricella oraz Hippocampus denise (karłowaty konik morski), który zamieszkuje m.in. kolonie koralowców z rodzaju Muricella, Anella i Echinogorgia.

Długość życia

Koralowce miękkie obejmują gatunki o różnych cechach biologicznych oraz odmiennych wymaganiach ekologicznych. Wiele gatunków jest długowiecznych o wolnym tempie przyrastania, podczas gdy inne są szybkimi kolonizatorami o krótkiej długości życia. Niektóre duże kolonie z rodzaju Sinularia (rodzina Alcyoniidae) mają prawdopodobnie setki lat. Oczekiwana długość życia i tempo wzrostu większości korali miękkich jest w dużej mierze nieznana, ponieważ kolonie mogą się kurczyć, zarówno z powodu czynników biologicznych, jak i fizycznych, istnieje zatem słaba zależność między wielkością a wiekiem kolonii.

Środowisko

Większość koralowców miękkich, w odróżnieniu do koralowców skałotwórczych, rozwija się w wodach bogatych w składniki odżywcze o mniej intensywnym świetle. Ich pokarm stanowią małe cząsteczki wyłapywane wprost ze słupa wody w postaci fitoplanktonu, drobnych cząstek detrytusu, orzęsków, wiciowców oraz bardzo małego zooplanktonu. Ponadto prawie wszystkie wykorzystują symbiotyczną relację z fotosyntetyzującą zooksantellą (glon) jako główne źródło energii. W zamian koralowiec zapewnia glonom składniki odżywcze i schronienie. Symbioza ta zależy od dostępności światła do fotosyntezy. Są taksony, które nie tworzą więzi z glonami. Ich jedynym pokarmem są cząstki pokarmu zawieszone w wodzie, zatem są one silnie zależne od prądów wodnych dostarczających im pokarm, dlatego też występują w siedliskach o dużym przepływie wód. Można je łatwo odróżnić, od tych żyjących w symbiozie z glonami, po ich jasnożółtym, pomarańczowym, czerwonym, różowym, fioletowym lub śnieżnobiałym zabarwieniu.

Rozmnażanie i kolonizacja

Strategie rozprzestrzeniania się koralowców miękkich różnią się między gatunkami i obejmują zarówno rozmnażanie bezpłciowe, jak i płciowe. Szybka kolonizacja małych powierzchni podłoża związana jest przede wszystkim z rozmnażaniem bezpłciowym. Często obejmuje tworzenie rozłogów, pączkowanie miniaturowych kolonii, które opadają następnie z kolonii macierzystej i osiadają w pobliżu, a także fragmentację. Większe powierzchnie nagiego podłoża są zwykle kolonizowane przez osiedlające się larwy pelagiczne powstające na drodze rozmnażania płciowego. Wówczas osobniki dojrzałe uwalniają swoje gamety do słupa wody, w którym dochodzi do zapłodnienia. Powstające larwy pelagiczne są rozpraszane przez prądy na duże odległości. Po osiągnięciu odpowiedniej wielkości osiądą na dnie dni lub tygodnie po zapłodnieniu. Zapłodnione jaja niektórych gatunków pozostają przyczepione do kolonii macierzystej, zaś powstająca larwa rozwija się na powierzchni kolonii. Po kilku dniach oddziela się ona i osiada na dnie w pobliżu kolonii macierzystej.

Strategie obronne

Wiele gatunków chroni się przed drapieżnikami, porastaniem przez glony lub przerośnięciem przez sąsiednie organizmy poprzez uwalnianie substancji odstraszających, które niekiedy są toksyczne. Wiele z tych substancji zostało przebadanych pod kątem ich bioaktywności, a niektóre z nich mogą stać się przydatne w przemyśle farmaceutycznym. Główne produkty obronne są pochodzenia terpenoidowego i pomimo ich toksyczności dla ryb, niektóre, wyspecjalizowane, gatunki ryb są w stanie żerować na koralowcach. Na przykład koralowce z rodzaju Sarcophyton sp. wytwarzają toksyczny makrolid terpenowy (sarkofitotlenek), który uwalniany do wody powoduje ograniczenie fotosyntezy glonów żyjących w symbiozie z koralowcem Acropora formosa. Dzięki czemu służy nie tylko jako środek chroniący przed wyżeraniem przez drapieżniki, ale również zapewnia przewagę w konkurowaniu o przestrzeń życiową z innymi koralowcami. Sarkofitotlenek nie jest jednak przeszkodą dla ślimaka z gatunku Ovula ovum, który żeruje na tych koralowcach, zaś toksyna najprawdopodobniej ulega detoksykacji w jelitach ślimaka. Wśród przedstawicieli gorgoni, takich jak gatunek Leptogorgia virgulata, występują furanocemranolidy (diterpenoidy pukalidu oraz lofotoksyna). Ich zadaniem jest odstraszanie ryb, poprzez wywoływanie u nich wymiotów. Ponadto wykazują one właściwości przeciwdrobnoustrojowe zapobiegając porastaniu koralowców. Koralowce antarktyczne są chronione albo wyłącznie przez wapienne drzazgi, albo przez substancje chemiczne. Na przykład koralowiec Ainigmaptilon antarcticus wytwarza seskwiterpen, który powstrzymuje rozgwiazdy od żerowania, a także hamuje rozwój bakterii i okrzemek. Odrębną strategię obrony chemicznej można zaobserwować u gatunku Plexaura homomalla, który produkuje duże ilości prostaglandyn, które są toksyczne i powodują, że koralowiec jest niesmaczny, np. dla ryb.

Znaczenie

Koralowce miękkie to zwierzęta, które produkują wiele związków bioaktywnych, o różnym działaniu, m.in. przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym, przeciwzakrzepowym, przeciwdepresyjnym, niwelującym nadciśnienie, przeciwbólowym, przeciw robakom, itp. Dlatego też są one bardzo ważne pod względem komercyjnym. Bardzo łatwo jest je hodować w niewoli, o wiele łatwiej niż koralowce twarde wrażliwe na infekcje lub uszkodzenia. Korale miękkie rosną szybko i łatwo je podzielić na nowe osobniki, dlatego też hodowane w akwakulturze są często bardziej wytrzymałe i tańsze niż te importowane z natury. Ponadto dzięki takim hodowlom możliwa jest ochrona dzikich raf. W przeszłości uważano, że koralowce te nie są w stanie tworzyć fundamentów pod przyszłe rafy koralowe, jednak ostatnie odkrycia sugerują, że kolonie z rodzaju Sinularia są w stanie cementować swoje skleryty i utrwalać je u podstawy czyniąc z nich budowniczych raf.