rząd: rozgwiazdokształtne (Forcipulatida)

rodzina: Asteriidae

Pycnopodia helianthoides

Rozgwiazdy (Asteroidea) podobnie jak jeżowce, strzykwy, wężowidła i liliowce należą do szkarłupni, czyli zwierząt charakteryzujących się promienistą symetrią ciała. Rozgwiazda słonecznikowa to jedyny przedstawiciel rodzaju Pycnopodia występujący wyłącznie w północno-wschodniej części Pacyfiku. Przed 2013 rokiem był powszechnie spotykany od Wysp Aleuckich na Alasce po San Diego w Kalifornii. Preferuje strefę pływów o dnie piaszczystym, błotnistym, żwirowym, jak również skalistym. Żyje również wśród łąk roślinności podwodnej. Ciało tej rozgwiazdy jest mięsiste i wymaga stałego kontaktu z wodą, dlatego w przypadku wysokiego odpływu będzie się przemieszczać w głębsze rejony. Najczęściej występuje do głębokości 120 m, chociaż obserwowano ją również na głębokości dochodzącej do 435 m.

Jest to jedna z największych i najcięższych rozgwiazd na świecie. Maksymalna rozpiętość jej ramion wynosi około 1m (z reguły 80 cm), zaś waga dochodzi do 5 kg. Jest ona również rekordzistką w liczbie ramion, ma ich od 16 do 24, podczas gdy większość rozgwiazd ma ich od 5 do 14. Jest to również najszybsza rozgwiazda. Może poruszać się z prędkością 3 m/min i pokonywać dystans co najmniej 3 km. Do poruszania się służą nóżki ambulakralne, których ma ponad 15000. Są one zakończone przyssawkami, które umożliwiają zwierzęciu przylgnąć do skał. Jej ciało może mieć różne ubarwienie od żółtego, jasnopomarańczowego i czerwonego do brązowego, a czasem fioletowego.

Zwierzę to prowadzi samotny tryb życia. Jest drapieżnikiem, który w celu zdobycia ofiary używa silnego węchu i receptorów bardzo wrażliwych na światło. Jej otwór gębowy znajduje się od spodu ciała. Żywi się głównie jeżowcami. Poza nimi w jej diecie obecne są glony, gąbki, małże, ślimaki, strzykwy, inne rozgwiazdy, skorupiaki oraz ryby. Dieta różni się w zależności od położenia geograficznego i dostępności pokarmu. Poprzez wyjadanie jeżowców reguluje strukturę zbiorowisk dennych.

Jest to gatunek rozdzielnopłciowy, jednak nie ma wyraźnego dymorfizmu. Zapłodnienie jest zewnętrzne i losowe, osobniki uwalniają gamety bezpośrednio do wody. Larwa jest planktoniczna i odżywia się fitoplanktonem. Po kilku tygodniach osiada na dnie i przekształca się w młodego osobnika, który żeruje na roślinach. Młoda rozgwiazda ma 5 ramion. Kolejne ramiona przyrastają dwustronnie parami wraz z wiekiem. Każda nowa para jest wstawiana między ostatnią utworzoną parę, a sąsiednie oryginalne ramiona. Młode osobniki padają ofiarą drapieżników, takich jak duże ryby, kraby królewskie, czy wydry.

W przypadku, gdy rozgwiazda poczuje się zagrożona może odrzucić fragment swojego ciała i oddalić się od zagrożenia.

Ponad to wydziela wówczas do wody substancję chemiczną, która ostrzega inne osobniki o zagrożeniu. Po pewnym czasie utracone ramię odrośnie. Jeśli oderwane ramię miało fragment części centralnej, odrośnie z niego zupełnie nowy osobnik. Jest to zjawisko regeneracji. Regeneracja jest również formą rozrodu bezpłciowego u tych zwierząt.

Co się wydarzyło w 2013 roku?

W latach 2013–2015 liczebność tego gatunku gwałtownie zmalała z powodu choroby wyniszczającej rozgwiazdy oraz podwyższonej temperatury wody spowodowanej globalną zmianą klimatu. Gatunek zniknął z siedlisk na wodach u wybrzeży Kalifornii i Oregonu, a jego populacja zmniejszyła się o 99,2% w wodach w pobliżu stanu Waszyngton. W 2016 roku zespół ekologów badający obszar o długości 3000 km stwierdził spadek populacji rozgwiazdy słonecznikowej o 80–100% w porównaniu z poziomem w 2013 r.

Typ: Echinodermata

Gromada: Holothuroidea

Strzykwy

Na pierwszy rzut oka strzykwy nie przypominają innych przedstawicieli szkarłupni, których charakterystyczna symetria pięciopromienista jest u strzykw w różnym stopniu zatracana. U niektórych gatunków uwidacznia się centralna symetria poprzez pięć „promieni” rozciągających się od otworu gębowego do odbytu. Z promieni tych odchodzą  nibynóżki (nóżki ambulakralne), czyli zakończenia układu wodnego, służące jako narząd ruchu, narząd czepny oraz do zdobywania pokarmu.

Wygląd ich ciała również odbiega od wyglądu innych szkarłupni, których otwór gębowy znajduje się po stronie brzusznej, zaś odbytowy po stronie grzbietowej. Ciało strzykwy jest wydłużone, dwubocznie symetryczne, a ich otwór gębowy i otwór odbytowy zlokalizowane są na dwóch przeciwnych krańcach. W ciele wyodrębniona jest strona brzuszna (trivium) z trzema rzędami nóżek ambulakralnych oraz strona grzbietowa (bivium) z dwoma rzędami nibynóżek.

Ze względu na kształt ich ciała nazywane są ogórkami morskimi, chociaż może się on różnić w zależności od gatunku od prawie kolistego, poprzez przypominający kiełbasę czy też gąsienicę do wężowatego.

Mierzą one zazwyczaj od 10 do 30 cm, jednak w skrajnych przypadkach mają długość kilku mm lub ponad 3 m. Nie posiadają szkieletu zewnętrznego, zamiast niego mają zwapnione struktury zredukowane do mikroskopijnych kosteczek połączonych tkanką łączną tuż pod skórą. U niektórych gatunków struktury te mogą mieć postać spłaszczonych płyt tworząc zbroję, natomiast u niektórych szkielet wewnętrzny nie występuje wcale, np. u Palagothuria natatrix. W ciele wbudowane są także tkanki kolagenowe, które mogą zmieniać swoje właściwości mechaniczne, dzięki czemu zwierzę poprzez ich zmiękczenie może przecisnąć się przez niewielką szczelinę. Natomiast, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo w szczelinie włókna kolagenowe są skracane, wówczas ciało staje się jędrniejsze. Proces ten jest kontrolowany przez układ nerwowy i skoordynowany z aktywnością mięśni.

Zwierzęta te związane są z dnem morskim i rozprzestrzenione są na całym świecie, jednak najwięcej z nich występuje w regionie Azji i Pacyfiku. Szacuje się, że wśród 7 rzędów, zawierających 30 rodzin jest 1717 gatunków strzykw. Wiele z nich jest gromadzonych w celu spożycia przez człowieka. Pełnią one pożyteczną rolę w ekosystemie morskim, ponieważ pomagają w oczyszczaniu dna z rozkładających się resztek organicznych oraz użyźniają osad denny. Tworzą stada, które przemieszczają się po dnie w poszukiwaniu pożywienia.

Ich otwór gębowy otacza wieniec składający się z 8-30 macek, które mogą być proste, pierzaste, rozgałęzione lub drzewiaste i służą do pobierania pokarmu. Macki to zmodyfikowane nóżki ambulakralne, które mogą być chowane do wnętrza jamy ustnej. Ich wygląd jest jednym ze sposobów rozpoznawania poszczególnych rzędów. Identyfikacji różnych gatunków dokonuje się także na podstawie wyglądu kostek wapiennych wbudowanych w ściany ciała. Znaczną część szkieletu stanowi pierścień utworzony z dziesięciu wapiennych płytek otaczający krtań. Stanowi on punkt przyczepu mięśni, które chowają macki, jak również dla głównych mięśni ściany ciała. Ich układ pokarmowy jest bardzo prosty. Wiele gatunków ma przełyk i żołądek, ale u niektórych gardło otwiera się bezpośrednio do jelita, które zazwyczaj jest długie, zwinięte i trzykrotnie przechodzi przez ciało zanim kończy się w komorze kloacznej lub bezpośrednio jako odbyt.

Strzykwy nie posiadają wyraźnych narządów zmysłów, pomimo tego iż na skórze rozrzucone są różne zakończenia nerwowe dające wrażliwość dotykową i na obecność światła. Posiadają parzyste kanaliki oddechowe o kształcie drzewka, które uchodzą do kloaki. Aby zwierzę mogło oddychać, wciąga wodę z tlenem przez odbyt, a następnie wydala ją. Wraz z jelitami działają również jako narządy wydalnicze.

Poza układem wodnym odpowiedzialnym za ruch nóżek ambulakralnych posiadają układ krwionośny.

Naczynia krwionośne połączone są ponad 100 małymi ampułkami mięśniowymi, które działają jak miniaturowe serca.

Ze względu na obecność białych krwinek zawierających hemoglobinę ich krew ma kolor czerwony. Ogórki morskie występują w dużych ilościach na głębokim dnie morskim, gdzie często stanowią większość biomasy zwierzęcej. Są najlepiej przystosowanymi szkarłupniami do ekstremalnych głębokości. Są bardzo zróżnicowane nawet na głębokości przekraczającej 5000 m. Ponad to na głębokości większej niż 9 km stanowią 90% całkowitej biomasy makrofauny. Ciało niektórych gatunków głębinowych, takich jak Enypniastes eximia, Peniagone leander i Paelopatides confundens, jest zbudowane z twardej galaretowatej tkanki o unikalnych właściwościach, które pozwalają zwierzętom kontrolowanie własnej pływalności, umożliwiając im przemieszczanie się po dnie oceanu, unoszenie się nad nim lub aktywne pływanie. W pływaniu pomagają im dodatkowe przydatki na ciele, np. przypominające parasol. Wyłącznie jeden gatunek, Pelagothuria natatrix, jest typowo pelagiczny, gdyż nigdy nie zbliża się do dna. Strzykwy są padlinożercami. Ich dieta składa się z planktonu i rozkładającej się materii organicznej. W poszukiwaniu pokarmu przesiewają osad denny przy pomocy macek otaczających otwór gębowy. 40 zwierząt na jednym metrze kwadratowym jest w stanie przetworzyć 19 kg osadów rocznie. Niektóre zwierzęta wystawiają swoje macki w kierunku prądów morskich i wyłapują pokarm bezpośrednio z wody. Kształt macek jest dostosowany do sposobu odżywiania i wielkości spożywanych cząsteczek.

W większości są to gatunki rozdzielnopłciowe, przy czym układ rozrodczy składa się z pojedynczej gonady, której ujście znajduje się na stronie grzbietowej zwierzęcia, blisko otworu gębowego. Większość ogórków morskich rozmnaża się poprzez uwalnianie nasienia i komórek jajowych wprost do wody. U niektórych gatunków, np. u Pseudocnella insolens dochodzi do zapłodnienia wewnętrznego. Zapłodniona zygota za pomocą jednej z macek przenoszona jest do kieszeni znajdującej się na ciele dorosłego, gdzie rozwija się i ostatecznie wykluwa jako młody ogórek morski. Wiadomo, że kilka gatunków rodzi swoje młode w jamie ciała, rodząc przez niewielkie pęknięcie w ścianie ciała w pobliżu odbytu.

Wiele małych zwierząt może żyć w symbiozie z ogórkami morskimi. Niektóre krewetki czyszczące, w szczególności Periclimenes imperator żyją na ciele strzykw. Również ryby karapowate żyją w relacji komensalizmu ze strzykwami.

Narybek ukrywa się w kloace ogórka morskiego, gdzie ma schronienie przed drapieżnikami, dodatkowo składniki odżywcze znajdujące się w kloace są jego pokarmem.

Niektóre gatunki wieloszczetów i krabów żyjąc wewnątrz strzykwy ochrania jej otwór gębowy lub kanaliki oddechowe. Nie każdy gatunek chce mieć pasażerów na gapę, i tak przedstawiciele rodzaju Actinopyga mają zęby odbytu, które uniemożliwiają jego penetrację odwiedzającym. Z reguły zwierzęta te nie mają wrogów. Są ignorowane przez drapieżniki ze względu na zawarte w nich toksyny. Niemniej jednak mięczaki z gatunku Tonna galea i Perdix tonna paraliżują ogórki morskie za pomocą silnej trucizny, a następnie połykają je. Niektóre strzykwy bronią się poprzez wydalanie lepkich kanalików, które oblepiają drapieżnika. W przypadku zagrożenia usuwają one przez odbyt część swoich narządów wewnętrznych, w tym lepkich kanalików, które są pokarmem dla drapieżnika. Czasami usuwaniu narządów wewnętrznych towarzyszy również wydzielenie na zewnątrz trucizny, która może zabić inne zwierzęta w pobliżu. Usunięte narządy wewnętrzne regenerują się w ciągu kilku tygodni.

Strzykwy odgrywają istotną rolę handlową. Są one spożywane przez ludzi pod najróżniejszymi postaciami. Mają także duże zastosowanie w medycynie ludowej, jak również w przemyśle farmaceutycznym do produkcji kosmetyków oraz leków m.in. na stawy. Sugeruje się, że ogórki morskie mogą być wykorzystywane do leczenia raka oraz malarii. Niestety ze względu na duże zastosowanie tych zwierząt są one poławiane, zarówno legalnie, jak i nielegalnie. Coraz częściej są także hodowane w akwakulturze. Ich popularność jako luksusowych owoców morza w krajach Azji Wschodniej stanowi poważne zagrożenie dla ich populacji.

Diadema setosum

Jeżowiec ten występuje  głównie w wodach płytkich od 1 do 6 m, jednak zaobserwowano jego występowanie na głębokościach do nawet 70 m. Żyje na różnych rodzajach podłoża,  najczęściej na skalistych wybrzeżach i obumierających rafach koralowych. Igielnik odżywia się drobnymi glonami, które zeskrobuje za pomocą pięciu dłutowatych zębów, umieszczonych w otworze gębowym na spodniej stronie ciała. Ten gatunek ma charakterystyczne ostre kolce zakończone gruczołami jadowymi. Na stronie grzbietowej jeżowca znajduje się odbyt zaznaczony ciekawymi kolorami. Mimo niegościnnego wyglądu igielniki są swego rodzaju azylem dla zwierząt. Pomiędzy kolcami jeżowców często ukrywają się ryby. Brzytewniki zawieszone w wodzie pionowo, głową w dół, chronią się w ten sposób przed większymi od siebie drapieżnikami. Ukłucie jego długimi ostrymi kolcami powoduje bardzo bolesną ranę i swędzącą wysypkę. Objawy te ustępują po kilku godzinach, ale usuwanie kolców ze skóry jest bardzo trudne, natomiast pozostawienie resztek może powodować zakażenia.