DIY w Ferie

DIY | Kostera

…rogata inspiracją dla inżynierów

Adres

Występuje w pobliżu raf koralowych Indo-Pacyfiku.

Kolor

Żółte ciało pokryte turkusowymi kropkami.

Przez sterczące rogi ryba wykazuje podobieństwo do krowy. David Clode, Unsplash

Kształt

Kostery mają pancerz złożony z sześciokątnych płytek kostnych, który nadaje im pudełkowaty kształt. Usztywnione ciało utrudnia rybom szybki ruch. Ale ta wada jest jednocześnie ich zaletą, bo pancerz skutecznie ochrania je przed drapieżnikami. Patrząc na sylwetkę kostery konstruktorzy wymyślili podwozie nowego modelu samochodu.

Pływanie

Głównym narządem ruchu są wystające z pancerzyka płetwy grzbietowa i odbytowa. Nie mogą one falować, dlatego brak tej umiejętności nadrabiają większą częstotliwością wygięć. Działają podobnie jak śmigło helikoptera. Kostera potrafi trwać w zawieszeniu nad upatrzonym miejscem, kręcąc się wokół własnej osi i zmieniając kąt nachylenia względem podłoża. Chociaż są to ryby zwrotne, to z wielkim wysiłkiem przychodzi im przeciwstawianie się ruchom wody, dlatego wolą przebywać po wewnętrznej stronie rafy, w miejscach osłoniętych i zacisznych.

Odżywianie

Pokarmem koster mogą być mięczaki, kraby i szkarłupnie, a więc zwierzęta z twardą pokrywą, która ulega zmiażdżeniu w małych, lecz mocnych szczękach. Każda z nich jest uzbrojona w 10 zębów.

SUPER MOC

Skóra wydziela trującą substancję o nazwie ostracitoksyna.

Zrób to sam | Ryba pudełko

Dziś zapraszam na zwiedzanie rafy koralowej – spotkamy tam wyjątkową rybę, kuzynkę kostery rogatej, której kształt bardzo przypomina sześcian – dlatego też nazywana jest ryba pudełko (ang. boxfish, łac. Ostracion cubicus). Kiedy jest jeszcze młoda ma intensywnie żółty kolor, idealnie wpisując się w trendy – Illuminating Yellow Pantone to Kolor Roku 2021.
Do jej wykonania potrzebne będzie pudełko zbliżone do sześcianu, może być po herbacie, lub kawie zbożowej. Robimy powtórkę z pakowania prezentów i zawijamy pudełko w żółty papier, jeśli nie macie, można zawinąć w biały i po zawinięciu pomalować. Z jednej strony przyklejamy wszystkie części papieru tak jak na prezent, a z drugiej sklejamy je do siebie, aby utworzyły płetwę – sprawdźcie na zdjęciach. Z czarnej wycinanki wycinamy kółeczka – pamiętajcie tylko, że wielkość kółek zależy od wieku – im starsza tym kropeczki są drobniejsze. Można je również namalować flamastrem lub kredką. Z kawałków żółtego papieru wytnijcie niewielkie płetwy – ryba pudełko nie jest zbyt dobrym pływakiem – dwie na płetwy piersiowe i jedna większa płetwa na ogon. Teraz jeszcze oczy –znajdują się na krawędziach naszego pudełka, no i całuśny pyszczek i… gotowa!
Sprawdźcie koniecznie czy przypomina prawdziwą rybę pudełko. A jak już będziecie podziwiać piękno i bogactwo rafy koralowej to być może zainspiruje ona Was do stworzenia innych wyjątkowych ryb, albo fragmentu rafy 🙂

Koncepcja, realizacja, zdjęcia – Michalina, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie.

2021-01-07
DIY | Perłopław

…i Ama

Adres

Najważniejsze obszary ławic perłopławów występują w Zatoce Perskiej, a światową potęgą w hodowli pereł jest Japonia.

Ama

Zawód uprawiany przez kobiety w Japonii i na okolicznych wyspach. Do lat 60. XX w niczym syreny nurkowały w długich białych strojach, a obecnie do pracy używają skafandra, płetw i maski. Sławę zyskały dzięki poławianiu pereł, lecz dawniej schodziły w głębię w poszukiwaniu jedzenia: wodorostów i owoców morza.

Nurkini Ama. Tsuneo Yamashita, Getty Images

Perła

Niektóre mięczaki wytwarzają perły wykorzystywane do produkcji ozdób. Powstają one w wyniku reakcji organizmu na podrażnienie. Gdy do muszli wpada „intruz”, najczęściej ziarenko piasku, małż otula je płaszczem i odkłada wokół niego cienkie warstwy masy perłowej. Po kilku latach walki z ciałem obcym „rodzi się” lśniąca perła.

Receptura

W jednym z najstarszych jezior w Europie żyją 10-centymetrowe ryby, z których powstają perły. Procedurę wyrabiania tej unikatowej biżuterii jedna z macedońskich rodzin kupiła od wędrowca i do dziś owiana jest tajemnicą. Sekret znad Jeziora Ochrydzkiego przekazywany jest z pokolenia na pokolenie. Nie wiadomo, czy emalię wytwarza się z ości, czy łusek, pewne jest to, że za perłami z Ochrydy stoi ryba plašica czyli „strachliwka”. Wśród znanych osobistości, które mają w swojej kolekcji naszyjnik z tych klejnotów znalazła się królowa Wielkiej Brytanii – Elżbieta II.

SUPER MOC

Podwójny dom przyklejony do dna. Miękkie ciało małża okrywa szkielet – dwie klapy muszli zamknięte na zamek o skomplikowanej budowie. Nie tak łatwo dostać się do pięknego wnętrza perłopława, którego ściany zdobi błyszcząca masa perłowa. Największy perłopław dorasta do 30 cm i 5,5 kg wagi. Długowieczne gatunki żyją do 15 lat.

ZRÓB TO SAM | PERŁOPŁAW

Wnętrze perłopława wyścielone jest masą perłową, podobnie jak wielu innych muszli, które często wykorzystywane są do dekoracji. My muszle zostawiamy tam, gdzie ich miejsce – czyli w morzu, a zamiast tego proponujemy wykonanie ozdoby imitującej cienkie płatki muszli. Jak to zrobić? Potrzebujemy pergaminu ale możemy sami go zrobić z białych kartek i wosku, można użyć też startej świecy. Kartki wkładamy do koszulki na dokumenty, do środka pomiędzy kartki wsypujemy startą świecę. Następnie koszulkę wkładamy pomiędzy ręcznik i prasujemy aż do roztopienia wosku – czyli aż kartki nasiąkną roztopioną świecą. Nie musi być równomiernie – to też daje ciekawy efekt J

Wyjmujemy kartki z koszulki i po kilku sekundach kartki są suche. Teraz czas na wycinanie kółek. Koła nie muszą byś regularne – w przyrodzie panuje przecież zmienność, mogą być różnej wielkości. Wycięte koła układamy na stole i przyklejamy nitkę, na której zawisną – jest na to kilka sposobów – można użyć pistoletu do kleju na gorąco, można użyć szybkoschnącego kleju typu „kropelka”, albo też przeszyć wzdłuż każdego kółka nitką. Wybierzcie sposób najlepszy dla Was. Pamiętajcie o zostawieniu kawałka nitki na górze aby można zamocować ją do czegoś na czym będą wisiały. Można użyć patyka znalezionego na plaży, albo obręczy. W ten sposób można wykonać żyrandol – który podświetlając półprzezroczyste udające muszle płatki daje niezwykle łagodne świetlne refleksy J Można też pomiędzy płatki powplatać perłowe koraliki i wtedy nasza ozdoba będzie przypominała wietrzne dzwonki J. Dajcie znać jak wyszło!

2021-01-06
DIY | Wydra morska

NUREK W FUTRZE

Tryb życia

Czas spędza głównie w wodzie, doskonale pływa, potrafi zanurkować na głębokość 60 m i wstrzymać pod wodą oddech na 8 min. W trakcie snu wydry trzymają się za łapki, aby nie odpłynąć od reszty stada.

Odżywianie

Zwierzę spożywa dziennie ilość pokarmu równą ¼ masy jego ciała. Dieta uzależniona jest od miejsca zamieszkania. Przysmakiem wydr z Alaski są ryby, te z Kalifornii jedzą najczęściej jeżowce, kraby lub małże. Super łowca może użyć kamienia, aby rozerwać ofiarę. Wydra morska jest jedynym drapieżnym ssakiem z 4 siekaczami w szczęce dolnej, wykorzystywanymi do kruszenia skorup małych zwierząt i wyjadania z nich miękkich tkanek.

Spryt

Płaszcz wyposażony w kieszenie z luźnej skóry pod każdym przedramieniem umożliwia przechowywanie łupu podczas nurkowania. Wydra może polować przy dnie, wśród łąk wodorostów, ale zawsze powraca na powierzchnię, aby zjeść. Unosząc się na plecach, korzysta z klatki piersiowej jak ze stołu.

Higiena

Wydra tym różni się od fok i waleni, że nie ma pod skórą izolującej warstwy tłuszczu, a zatem, aby utrzymać ciepło, musi całkowicie polegać na swoim czystym, gęstym futrze.

SUPER NIEFART

Handel tymi ufnymi zwierzętami zapoczątkował kapitan James Cook w 1778 roku. Miękkie, szare, ciemnobrązowe lub czarne futro stało się wyrokiem śmierci na wydry w XVIII i XIX w, gdy były rabunkowo łowione i groziło im całkowite wyginięcie. Objęto je ochroną dopiero w 1911 roku, gdy wielu naukowców wątpiło już w możliwość zachowania tego gatunku.

ZRÓB TO SAM | WYDRA

Dziś proponuję wykonanie cudownego kompana morskich zabaw – wydrę morską. Potrzebny będzie kolorowy filc, nożyczki, igła i nitka, koraliki lub maleńkie guziczki na oczy, oraz klej do klejenia na gorąco – nie jest niezbędny ale ułatwi pracę. Z filcu wycinamy części wyderek. Popatrzcie na zdjęcie. Na mamę wydrę potrzebujemy 2x tułów, 2x głowa, 2x ogon, 2x uszko, 4x łapka przednia, 4 razy łapka tylna, plus mniejsze koło na rozjaśnienie głowy i jeszcze pyszczek. Na malucha potrzebujemy 2x kształt głowy połączonej z tułowiem, 2x łapka przednia i 2x łapka tylna, 2x uszko, 1 jaśniejsze koło na jasny pyszczek, 1x ogon – nie będziemy ich zszywać tylko kleić dlatego nie muszą być podwójne jak w przypadku łapek u mamy wydry. Wydry lubią zjadać ryby, szkarłupnie, małże i skorupiaki, które często rozłupują je znalezionym na dnie kamieniem, dlatego nie zapominajmy o wycięciu kształtu muszelki – 2x, rozgwiazdy – 2x, oraz rybki – 2x – niech dieta naszej wyderki będzie różnorodna JNajpierw wykonajmy malucha – przyklejamy do jednej części łapki przednie i tylnie, oraz jaśniejszą część pyszczka, przyklejamy lub przyszywamy oczy. Pomiędzy część przednią a tylną tułowia (połączonego z głową) wklejamy ogonek – maluch gotowy! Teraz czas na mamę wydrę. Zszywamy po dwie części łapek przednich, tylnych i teraz mamy już kończyn tyle ile trzeba czyli po dwie pary J Zszywamy ze sobą części ogona. Pyszczek i jasną część głowy można wkleić na ciemniejszy filc lub przyszyć, podobnie oczy. Teraz łączymy ze sobą wszystkie części. Zaczynamy zszywanie od góry tułowia, układamy na nim łapkę przednią tak aby była skierowana do środka, zszywamy wraz z tułowiem i szyjemy dalej aż do ogona, który wkładamy pomiędzy dwie warstwy materiału. Następie szyjemy dalej do drugiej łapki przedniej którą układamy jak poprzednią. Obszywamy głowę mocując uszka i następnie głowę do tułowia. Łapki tylne można wkleić lub wszyć. Mama wydra gotowa! Najwyższa pora sprawdzić co ma w łapkach? Czy unosząc się na wodzie trzyma na swoim brzuszku smakołyk, czy też swoje małe szczenię? Nasza wyderka bardzo zasmakowała w małżach, które jak widać zjada trzymając maluszka na brzuszku 😉

Koncepcja, realizacja, zdjęcia – Michalina, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie

2021-01-05
DIY | Ośmiornica

Adres

Ośmiornice żyją w każdym z oceanów.

Dzieciństwo

Rodzice ośmiornicy rozmnażają się tylko raz w życiu i umierają zanim młode przyjdzie na świat. Osierocone zwierzę musi szybko nauczyć się samodzielności. Pomaga mu w tym wnikliwa obserwacja starszych osobników i niezawodna pamięć. Wykluta z jaja ośmiornica jest wielkości pchły.

Wygląd

Ośmiornice należą do głowonogów posiadających 8 ramion. Ich nazwa dobrze oddaje dziwaczną budowę ciała, gdzie ramiona są jakby przyczepione z jednej strony głowy, a „tułów” – workowaty płaszcz – z drugiej. Na głębokości niemal 5 km żyją niewielkie ośmiorniczki z rodzaju Grimpoteuthis – z płetwami upodabniającymi je do słonia Dumbo ze znanej bajki Disneya.

Ośmiorniczka Dumbo Grimpoteuthis discoveryi. Mike Vecchione, NOAA

Uzdolnienia

Bez trudu zmieniają kształt i kolor, plują atramentem, pokonują najwęższe szczeliny. Odkryta przez fotografów ośmiornica mimetyczna jest w stanie upodobnić się do ponad 15 innych zwierząt morskich. Skóra ośmiornicy może zmienić kolor 177 razy na godzinę.

Super moc

Zdolność uczenia się. Aż 2/3 mózgu ośmiornicy znajduje się w jej mackach, dlatego każde ramię może w tym samym czasie wykonywać inne zadania. Eksperymenty badające rozwiązywanie problemów wykazały u ośmiornic obecność pamięci krótkotrwałej, jak i długoterminowej. Wystarczy, że zwierzę raz przejdzie przez labirynt, a zapamięta właściwą drogę na całe życie.

Zrób to sam | Ośmiornica

Ośmiornice to niesamowite zwierzęta! Jeśli chcesz poznać je bliżej wykonaj z nami własną ośmiornicę. Potrzebna będzie włóczka – może być w różnych kolorach – ośmiornice mają umiejętność kamuflażu – czyli zmiany koloru i upodabniania się do otoczenia – zatem niech Twoja ośmiornica będzie kolorowa! Przygotuje jeszcze coś miękkiego do wypełnienia „głowy”, może to być wypełnienie poduszki zawinięte w kawałek materiału, albo sam materiał (świetnie nada się np. skarpetka 😉 Potnij włóczkę na odcinki około 60 cm, następnie złóż je na pół. W miejscu złożenia zwiąż powstałe odcinki takim samym kawałkiem włóczki – wykonaj mocny supełek. Teraz z kawałka materiału i wypełnienia uformuj kulkę, którą trzeba włożyć pomiędzy związaną włóczkę. Następnie układamy włóczkę tak, aby zakryła wypełnienie i za pomocą kolejnego kawałka włóczki obwiązujemy poniżej powstałej głowy. Teraz dzielimy pasma na osiem ramion – pamiętajcie, że ośmiornica ma symetrię dwuboczną, to znaczy, że jej boki ciała są takie same – jak w lustrzanym odbiciu, dlatego starajcie się stworzyć podobne ramiona J Potraficie zaplatać warkoczyki? Ta umiejętność przyda się przy tworzeniu ramion, każde z ośmiu oddzielonych ramion należy zapleść – to świetne ćwiczenie wspomagające małą motorykę – czyli nasze paluszki i stawy dłoni. Każdy warkoczyk na dole zawiązujemy na supeł. Teraz czas na oczy – ośmiornice mają oczy bardzo zbliżone budową do oka ludzkiego – jaki kolor oczu będzie miała Twoja? Możecie dodać też uśmiech J Ośmiornica gotowa do zabawy! W co się bawić z ośmiornicą? Zwierzęta te nie posiadają szkieletu, dlatego ich gibkie, miękkie ciało ma ogromne możliwości i wyjątkowy zakres ruchu. Sprawdźcie co potrafią!

Koncepcja, realizacja, zdjęcia – Michalina, Centrum Edukacji Akwarium Gdyńskie.

2021-01-04