Rząd: Tetraodontiformes (rozdymkokształtne)

Rodzina: Ostraciidae (kosterowate)

Lactoria cornuta

Rząd rozdymkokształtnych obejmuje także takie rodziny jak: Tetraodontidae (rozdymkowate), Diodontidae (najeżkowate), Balistidae (rogatnicowate),  Monacanthidae (jednorożkowate) oraz Molidae (samogłowowate).

Podczas gdy rozdymkokształtne wykorzystują wiele różnych mechanizmów obronnych, kosterowate charakteryzują się pancerzem złożonym z wielokątnych płytek kostnych , który nadaje im charakterystyczny pudełkowaty kształt.  Ze względu na swoją sztywność utrudnia on rybom szybki ruch, jednak ochrania je przed drapieżnikami.

Kostera rogata występuje w pobliżu raf koralowych Indo-Pacyfiku, od Afryki Południowej przez Indonezję, Wysp Markizy do południowej Japonii. Spotkamy ją na głębokości od 1  do 100 metrów. Ryba ta dożywa kilkunastu lat i osiąga długość 40 cm, chociaż może dorastać nawet do 50 cm. Jej pokarm stanowią bezkręgowce denne. Osobniki dorosłe są samotnikami, podczas gdy młodociane tworzą małe grupy. Ma ciało w kolorze żółtym lub oliwkowym pokryte turkusowymi plamkami. Płetwa ogonowa rośnie przez całe życie, osiągając niekiedy nawet 2/3 długości ciała kostery, jednak nie stanowi ona funkcji napędowej, a raczej steru.

Poprzez ruch płetw piersiowych i odbytowych ryby te tworzą wiry wokół ciała, co skutkuje specyficznym samokorygującym ruchem pływackim.

Cechą charakterystyczną  kostery są cztery rogi. Dwa wyrastają z głowy i skierowane są do przodu, zaś pozostałe dwa wyrastają w pobliżu płetwy odbytowej i skierowane są do tyłu. Przypuszczalnie rogi kostery są dodatkowym mechanizmem obronnym zniechęcającym drapieżniki do połknięcia jej. Potwierdzać może to fakt, iż złamane rogi mają zdolność regeneracji, odrastają w ciągu kilku miesięcy. Dodatkowo, gdy ryba jest zraniona lub poczuje się zagrożona wydziela do otaczającej wody toksynę (ostrakitoksynę) odstraszającą drapieżniki. W przypadku, gdy zwierzęta znajdują się na ograniczonej przestrzeni jest ona dla nich śmiertelna, również dla kostery.

Rząd: Myliobatiformes (orleniokształtne)
Rodzina: Dasyatidae (ogończowate)

Taeniura lymma

Patelnica niebieskoplama, przedstawiciel ryb chrzęstnoszkieletowych, występuje powszechnie w Indo-Pacyfiku od południowej Afryki po Wyspy Salomona, w tym Morze Czerwone. Jest to najliczniej występująca płaszczka wśród raf koralowych. Co ciekawe, osobniki dorosłe i młodociane zamieszkują odmienne siedliska. Dorosłe płaszczki występują w głębszych rafach (do 20 metrów głębokości), podczas gdy młode preferują ciepłe, płytkie wody z dnem porośniętym trawą morską, namorzynami lub pokryte skałami, gdzie znajdują schronienie przed drapieżnikami. Patelnica dorasta do długości 70 cm, warto zaznaczyć, że połowę tej wartości stanowi ogon.  Maksymalna szerokość jej ciała wynosi 30 cm. Jej głównym pokarmem są pierścienice, małe mięczaki, skorupiaki oraz głowonogi, które znajduje przeczesując piaszczyste dno. W ten sposób odgrywa ważną rolę ekologiczną jako bioturbator modelując morfologię dna, a także określa wzorce gęstości oraz  rozmieszczenia infauny bentosowej (organizmów żyjących w osadach dennych). Poluje głównie nocą, zaś dzień spędza w bezruchu.
T. lymma ma charakterystyczne niebieskie kropki na grzbiecie, zaś ogon wyróżnia się niebieskimi paskami znajdującymi się po obu jego stronach. Na końcu ogona znajdują się dwa ostre kolce jadowe, które służą jej do obrony. Jest to pozostałość dawnych zębów skórnych, pokrywających ciało płaszczek. Utracone kolce odrastają, a rany nimi zadane są bardzo bolesne. Jest to gatunek jajożyworodny.

W trakcie zalotów samiec podgryza samicę. Ciąża może trwać od 4 do 11 miesięcy, jest to uzależnione od wielu czynników zewnętrznych i czyni je bardziej podatnymi na załamanie populacji. Na szczęście płaszczki te są w stanie rozmnażać się w niewoli.

Atractosteus spatula

Niszczuki wyglądają na coś pośredniego pomiędzy szczupakiem a krokodylem: do szczupaka nawiązuje wydłużony tułów z trzema płetwami w części ogonowej, a z krokodylem kojarzą się długie, uzębione szczęki. Niszczuki nie zajmują się potomstwem. Niszczuka krokodyla jest największą rybą słodkowodną Ameryki Północnej. Może przekroczyć długość 3 m i wagę 100 kg. Niszczuki polują na dużą zdobycz, nie tylko na inne ryby, ale także na jaszczurki, węże i żółwie.

Jest jednym z najbardziej prymitywnych i największych na świecie słodkowodnych gatunków ryb. Skamieniałe niszczuki pochodzące z okresu kredy (145-66 mln lat temu), znajdowano w Ameryce, Europie i Azji. Obecnie ich naturalnym  środowiskiem są jeziora, rzeki i stawy w środkowej i północnej Ameryce, jednak ich liczba nieustannie maleje wskutek przełowienia i stawiania tam uniemożliwiających naturalny rozród. Osiągają potężne rozmiary, dorastają średnio do 200 cm długości, największy złowiony okaz mierzył 305 cm i ważył 166 kg. Mogą żyć nawet 50 lat. Od czasu do czasu można zaobserwować, jak podpływają pod powierzchnię wody, by zaczerpnąć dodatkowego haustu powietrza, co ułatwia przetrwanie w środowisku o niskim poziomie tlenu. Pozwala na to unaczyniony pęcherz pławny połączony z gardłem. Samica może złożyć jednorazowo 138 tyś jaj. Jaja niszczuki są jaskrawo pomarańczowe i nie nadają się do spożycia, są trujące. Niszczuka posiada dwa rzędy zębów, przy czym wewnętrzny rząd jest dłuższy. Umożliwia to złapanie i skuteczne utrzymanie ofiary w śmiertelnym uścisku silnych szczęk.

Rząd: Perciformes (okoniokształtne)

Rodzina: Acanthuridae (pokolcowate)

Paracanthurus hepatus

Jedyny przedstawiciel rodzaju Paracanthurus z rodziny pokolcowatych.

Pokolec królewski występuje w przybrzeżnych wodach Indo-Pacyfiku, od wybrzeży Afryki Wschodniej do Oceanii, z wyłączeniem Morza Czerwonego. Ma on szeroki zasięg występowania, jednak nigdzie nie jest powszechny. Spotkamy go między innymi na rafach koralowych Filipin, Indonezji, Japonii, Australii, Nowej Kaledonii, Samoa, a także Sri Lanki. Jest on związany z rafami koralowymi, bytuje głównie w pobliżu ich zewnętrznych części, gdzie prądy morskie są silniejsze. Podyktowane jest to jego umiłowaniem do pływania. Zasiedla on również wody przybrzeżne z dnem porośniętym roślinnością. Można go zaobserwować na głębokościach od 1 do 40 metrów. Maksymalna długość ciała pokolca wynosi 31 cm, jednak z reguły dorastają do 20 cm. W środowisku naturalnym może żyć nawet 30 lat, zaś w zbiornikach hodowlanych nieco krócej, od 8 do 20 lat. Jego pokarm stanowi głównie zooplankton oraz glony. Osobniki młodociane odżywiają się wyłącznie planktonem. Jest on bardzo ważnym mieszkańcem raf, ponieważ oczyszcza koralowce z porastających je glonów, tym samym utrzymując je w dobrej kondycji. Najczęściej żyje w parach lub tworzy małe grupy liczące od 8 do 14 zwierząt.

Jego cechą charakterystyczną jest jego ubarwienie, niebieski korpus z czarnym grzbietem oraz żółtymi płetwami. Atrakcyjność ubarwienia czyni z niego popularną rybę akwariową. Do niedawna wszystkie pokolce, które mogliśmy podziwiać w akwariach poławiane były wprost z ich naturalnego środowiska. Obecnie gatunek ten jest skutecznie rozradzany w warunkach laboratoryjnych, jednak nie na skalę globalną. Larwy znacznie różnią się kolorem od osobników dorosłych. Ich ciało jest niemal przezroczyste, w kolorze srebrnym. Stopniowo się wybarwia na niebiesko, na samym końcu pojawia się żółta pigmentacja. Nocą jego niebieskie ubarwienie blednie, przypuszczalnie w ten sposób unika on ataku nocnych drapieżników. Kolejną cechą charakterystyczną pokolca jest obecność ostrych, trujących kolców zlokalizowanych na ogonie, po jednym z każdej strony, które służą do obrony. Nie ma on wielkiego znaczenia handlowego, ale może stanowić znaczną część połowów rybołówstwa przybrzeżnego.

Jego mięso ma nieprzyjemny zapach i jest trujące. Po jego spożyciu można odczuwać objawy zatrucia pokarmowego.

Pokolec nie wytwarza toksyny (ciguatoksyna). Dostaje się ona do jego ciała wraz ze zjadanymi przez niego glonami, które ją produkują.

Dlaczego pokolec jest niebieski?

Ryby w swojej skórze nie posiadają niebieskiego pigmentu. Kolor niebieski, który możemy zaobserwować u ryb jest niczym innym jak zjawiskiem świetlnym. Uczestniczą w nim izydofory, czyli komórki barwnikowe odbijające światło. W świetle tworzą one opalizujące barwy, jednak poprzez odpowiednią orientację schematochromów (komórki pigmentowe odbijające różne rozdaje światła) oraz wykorzystanie biochromów (pigment biologiczny) jako filtra, tworzą barwę niebieską.

Rząd: Tetraodontiformes (rozdymkokształtne)
Rodzina: tetraodontidae (rozdymkowate)

Canthigaster solandri

Gatunek ten występuje w Indo-Pacyfiku, od Afryki Wschodniej na wschód do Archipelagu Tuamotu, na północ do Wysp Ryukyu oraz na południe do Nowej Kaledonii i Tonga. Jego obecność odnotowano także na Hawajach, jednak nie jest tam liczny. Populacja z Filipin, Indonezji, Nowej Gwinei, Queensland i Belau różni się nieznacznie ubarwieniem. Gatunki z Pacyfiku wydają się być nieco ciemniejsze w porównaniu do tych na Oceanie Indyjskim. Rozdymka zamieszkuje różnorodne siedliska, w tym jałowe otwarte obszary morskie, obszary porośnięte roślinnością, laguny, rafy koralowe oraz sztuczne rafy. Zasięg głębokości na której możemy ją zaobserwować wynosi od 10 do 36 metrów. Podobnie jak pozostali przedstawiciele rodzaju Canthigaster nie osiąga ona dużych rozmiarów ciała, dorasta jedynie do 12 cm długości. Żywi się głównie glonami nitkowatymi, ale także gąbkami, koralowcami, osłonicami, mięczakami, szkarłupniami, wieloszczetami oraz skorupiakami. Do odżywiania się wykorzystuje swoje cztery imponujące, mocne zęby. Zęby rosną przez całe życie, aby je ścierać musi odżywiać się twardym pokarmem. Jest często widywana w parach, czasem w małych grupach. Jest fakultatywnym monogamistą, to znaczy, że samiec zmuszony jest do kojarzenia z jedną samicą ze względu na ograniczoną liczbę osobników. Są jajorodne. Samice budują gniazda do których składają jaja i opiekują się nimi. Ryba ta ma ciekawe ubarwienie. Jej ciało ma kolor zielonkawo-brązowy i jest pokryte wieloma jasnoniebieskimi plamami i liniami. Jaskrawe kolory mają informować drapieżniki o jej toksyczności. Potrafi wydawać charakterystyczne odgłosy.

W jaki sposób rozdymka broni się przed drapieżnikami?

Rozdymka tworzy symbiotyczny związek z bakteriami Pseudoalteromonas tetraodonis, które wytwarzają tetradotoksynę – silną neurotoksynę. Ryba gromadzi toksynę w skórze, gonadach oraz w wątrobie. Stopień toksyczności zwierzęcia zależy od rejonu geograficznego oraz od pory roku. Gdy jest zestresowana lub umiera, wydziela toksynę do wody. Pomimo swojej toksyczności jest spożywana przez ludzi, jednak musi być przygotowywana w certyfikowanych restauracjach. Nieumiejętne przygotowanie rozdymki możee zakończyć się śmiercią osoby, która ją spożyła. Kolejną formą obrony przed drapieżnikami jest zwiększanie rozmiaru swojego ciała. Gdy czuje się zagrożona pompuje do swojego żołądka wodę, zwiększając tym samym swoją objętość, co w większości przypadków zniechęca drapieżnika, który nie jest w stanie jej połknąć. Dodatkową formą ochrony jest obecność fałszywego oka zlokalizowanego przy płetwie grzbietowej. Ma za zadanie zmylić drapieżniki co do faktycznej lokalizacji głowy ryby.