Zwierzęta

Krążkopławy

Typ: Cnidaria (parzydełkowce)

Gromada: Scyphozoa (krążkopławy)

Jest to gromada wyłącznie morskich parzydełkowców charakteryzujących się dobrze wykształconą przemianą pokoleń, z meduzą (scyfomeduza) jako dominującym stadium w cyklu życiowym. Zdarza się, że stadium polipa (scyfopolip, scyfistoma) w ogóle nie występuje. Żyją we wszystkich oceanach, od Arktyki po wody tropikalne. Niektóre zamieszkują głębokie morza, ale większość żyje w pobliżu wód przybrzeżnych. Większość dużych, często kolorowych i rzucających się w oczy meduz występujących w wodach przybrzeżnych na całym świecie to krążkopławy. Niekiedy ich zabarwienie pochodzi z gonad lub innych struktur wewnętrznych. Ich ciało składa się w 99% z wody, dlatego w dotyku przypominają galaretkę, ponad to nie mają trwałych, twardych elementów ciała. Ciało meduz ma kształt parasola i zbudowane jest z dwóch warstw komórkowych, ektodermy (naskórek zewnętrzny) i endodermy (wyścielającej jamę gastralną) pomiędzy którymi znajduje się dość gruba warstwa mezoglei. Mezoglea pełni funkcję szkieletu u tych zwierząt, są w niej obecne włókna mięśniowe, które pomagają zwierzęciu poruszać się poprzez naprzemienne kurczenie i rozluźnianie mięśni. W centralnej części, od spodu parasola, pomiędzy ramionami znajduje się otwór gębowy. Tuż za nim znajduje się centralna jama chłonąco-trawiąca rozgałęziona na 4 części. Niektóre rodzaje, takie jak Cassiopea, mają dodatkowe, mniejsze otwory gębowe w ramionach jamy gębowej. W wyściółce układu trawiennego znajdują się parzydełka z jadem, a także komórki wydzielające enzymy trawienne. Meduzy zwykle mają średnicę od 2 do 40 cm, ale największy gatunek, Cyanea capillata, może osiągać nawet 2 metry średnicy, zaś jej ramiona i czułki mogą mieć długość kilkunastu metrów. Żyją do kilku miesięcy, zwykle giną tuż po zakończeniu rozrodu. Większość żyje tylko przez kilka tygodni, ale niektóre z nich przetrwały rok lub dłużej. Polipy są znacznie mniejsze od meduz i żyją dłużej. Posiadają one 4 przegrody w jamie gastralnej, a ich otwór gębowy otoczony jest wieńcem ramion z parzydełkami.

Odżywianie

Krążkopławy są drapieżne. Do chwytania zdobyczy i do obrony używają parzydełek znajdujących się na płatach/ramionach gębowych oraz na mackach znajdujących się wokół krawędzi parasola. Wiele mniejszych meduz żeruje na cząstkach żywności wyłapywanych z wody, podczas gdy większe żerują na pływających bezkręgowcach lub rybach. Tropikalna meduza z rodzaju Cassiopea, zawiera symbiotyczne glony w tkankach ciała i dzięki temu, że leży do góry nogami w słonecznych obszarach glony mogą fotosyntezować. W ten sposób otrzymuje większość energii z węglowodanów dostarczanych przez glony.

Układ nerwowy

Krążkopławy nie mają mózgu. Ich układ nerwowy zwykle składa się z rozproszonej sieci komórek, chociaż niektóre gatunki mają bardziej zorganizowane pierścienie nerwowe. U gatunków pozbawionych pierścieni nerwowych komórki nerwowe koncentrują się zamiast tego w małych strukturach zwanych ropalia (ciałka brzeżne), znajdujących się wokół krawędzi parasola. Może ich być od 4 do 16 i odbierają one bodźce świetlne oraz odpowiadają za utrzymanie równowagi zwierzęcia.

Rozród

Cykl życiowy krążkopławów jest złożony i zazwyczaj składa się z naprzemiennie następującego po sobie pokolenia płciowego i bezpłciowego. Meduzy krążkopławów są rozdzielnopłciowe, czyli osobniki dojrzałe są samcami i samicami. Gonady znajdują się w wyściółce żołądka, a dojrzałe gamety są wydalane przez usta. Samice wytwarzają komórki jajowe, zaś samce nasienie. Po zapłodnieniu niektóre gatunki wylęgają młode w kieszeniach na ramionach jamy ustnej, ale częściej gamety uwalniane są wprost do wody. Z zarodka wylęga się urzęsiona, planktoniczna larwa – planula. Po pewnym czasie planula przyczepia się do jakiegoś twardego obiektu i rozpoczyna się etap pokolenia bezpłciowego. Larwa przekształca się w polip, który rozmnaża się bezpłciowo poprzez pączkowanie. Gdy dojrzeje może przekształcić się w meduzę lub zaczyna strobilizować, czyli wielokrotnie dzieli się poprzecznie, na swego rodzaju talerzyki. W taki sposób formowane są efyry, czyli młode meduzy. Im wyżej polipa, tym są one wyraźniejsze. Gdy formowanie efyr jest zakończone odrywają się i rozpoczynają życie w toni wodnej. Po kilku tygodniach, a niekiedy latach, efyry przekształcają się w dorosłe meduzy, które rozmnażają się płciowo. Taki cykl życiowy jest charakterystyczny dla rzędu Semaeostomeae, który zawiera około 50 gatunków głównie meduz przybrzeżnych, z których kilka ma bardzo szeroki zasięg geograficzny. Należą do nich przedstawiciele rodzajów Aurelia i Chrysaora oraz duże czerwone meduzy, Tiburonia granrojo z podrodziny Tiburoniinae.

Znaczenie gospodarcze

Krążkopławy gromadzące się w dużych ławicach lub grupach mogą powodować poważne zakłócenia połowów komercyjnych ryb, gdyż zatykają sieci. Niektóre gatunki z rzędu Rhizostomeae są poławiane w celach konsumpcyjnych. m.in. w Japonii oraz w Chinach spożywa się je suszone i/lub solone. Ponieważ większość z nich żyje w ciepłych wodach, mogą one być uciążliwe dla ludzi pływających w wodzie. Jad meduzy może być bardzo nieprzyjemny dla człowieka, a niekiedy może nawet powodować śmierć.

Systematyka

Gromada: Scyphozoa (krążkopławy) / Podgromada Coronamedusae / rząd: Coronatae (koronowce) / 6 rodzin

Obejmuje około 30 gatunków głównie meduz głębinowych. Głęboki rowek biegnie wzdłuż parasola nadając mu kształt korony. Macki są duże i solidne. Wiadomo, że niektóre gatunki mają stadium polipa, ale cykl życia większości form nie został jeszcze opisany. Są to najbardziej prymitywne ze współczesnych krążkopławów. Niektóre ze znanych stadiów osiadłych tworzą rozgałęzione kolonie, które niegdyś oddzielnie zidentyfikowano pod nazwą Stephanoscyphus.

Podgromada: Discomedusae / Rząd: Rhizostomeae / Podrząd: Daktyliophorae (korzeniogębe) / 5 rodzin

Podrząd: Kolpophorae / 5 rodzin

Obejmuje około 80 opisanych gatunków. Nie mają ani macek, ani innych struktur na krawędziach dzwonu. Zamiast tego mają osiem silnie rozgałęzionych płatów jamy gebowej, które łączą się w pobliżu otworu gębowego tworząc gąbczastą strukturę używana do filtrowania pokarmu. U gatunków, których cykle życiowe są znane, występuje typowy etap polipa. Większość przedstawicieli rzędu to energiczni pływacy. Gatunki z rodzaju Cassiopea (odwrócona meduza), pływają jednak rzadko i siedzą odwrócone w tropikalnych płyciznach, wystawiając swoje fotosyntetyczne symbiotyczne glony na światło słoneczne. Występuje głównie w płytkich morzach tropikalnych i subtropikalnych Indo-Pacyfiku, ale zamieszkują również chłodniejsze wody.

Podgromada: Discomedusae / Rząd: Semaeostomeae (płatowatogębe) / 4 rodziny

Charakteryzują się czterema długimi, plisowanymi ramionami ustnymi otaczającymi ich kwadratowe usta. Parasol jest wypukły z zapiekanymi brzegami, a układ żołądkowo-naczyniowy składa się z czterech nierozgałęzionych woreczków promieniujących na zewnątrz od centralnego żołądka. Zwykle posiadają osiem macek.

Krążkopławy Akwarium Gdyńskiego

Chełbia modra

Aurelia aurita

(rząd: Semaeostomeae, rodzina: Ulmaridae)

Gatunek krążkopława o szerokim zasięgu występowania, który toleruje niskie zasolenie wody, dlatego też spotykany jest w wodach przybrzeżnych Morza Bałtyckiego. Zwierzę to osiąga wielkość od 5 do 40 cm. Ciało jest praktycznie całe przezroczyste, kolor mają jedynie 4 gonady w kształcie podkowy. Jest drapieżnikiem, pokarm stanowi zooplankton oraz meroplankton, jak jaja ryb i larwy mięczaków. Jej ciało pokryte jest substancją parzącą, jednak jad jest zbyt słaby, aby oddziaływać na skórę człowieka.

Cassiopea xamachana

(rząd: Rhizostomeae, rodzina: Cassiopeidae)

Występuje w tropikalnych wodach Zachodniego Atlantyku, w Morzu Karaibskim oraz w Zatoce Meksykańskiej. Zwierzę to żyje w ciepłych wodach przybrzeżnych o dnie mulistym. Jest do meduza odmienna od pozostałych przedstawicieli krążkopławów, leży ona na dnie „do góry nogami”. Osiaga ona wielkość od 20 do 35 cm. Jej ciało ma kolor zielonkawy lub niebiesko szary i ma to związek z symbiozą z fotosynetyzującymi glonami – zooksantellami. To symbioza z glonami określa wiele jej zachowań i wybór siedliska. Zooksantelle znajdują się od spodu kapelusza meduzy i wymagają światła słonecznego w celu fotosyntezy składników odżywczych, dlatego też meduza musi ułożyć się do góry nogami w płytkich, nasłonecznionych wodach. Dzięki symbiozie meduza ma łatwy dostęp do organicznych składników odżywczych, które stanowią znaczną część jej diety. Resztę pokarmu zdobywa podczas polowania na plankton. Przez to, że jest odwrócona jej płaty gębowe pokryte komórkami parzydełkowymi wystają poza ciało zwierzęcia. Nie ma centralnego otworu gębowego, zamiast niego w ramionach/płatach znajdują się liczne otwory gębowe połączone kanałami z żołądkiem.

2020-06-15
Hajduczek

Rząd: Beryciformes (beryksokształtne)

Rodzina: Holocentridae (hajdukowate)

Myripristis murdjan

Gatunek ten występuje w tropikalnych wodach Indo-Pacyfiku od Morza Czerwonego i Afryki Wschodniej przez Indonezję i Papuę-Nową Gwineę do Samoa, na północ do Wysp Marshalla, Tajwanu i Wysp Ryukyu oraz na południe do wschodnich i zachodnich wybrzeży Australii. Zasiedla rafy koralowe, zarówno morskie, jak i lagunowe. Jest to ryba związana z dnem bytująca w pobliżu jaskiń lub szczelin skalnych, gdzie może się ukrywać w ciągu dnia. Najczęściej występuje do głębokości 10 metrów, jednak można ją spotkać również na głębokości 50 metrów.

Hajduczek może dorastać do maksymalnej długości 60 cm, jednak znaczna większość ma długość od 18 do 25 cm. Jego cechą rozpoznawczą jest czerwony kolor ciała, duże łuski oraz duże wyłupiaste oczy. Kolor może nieznacznie się różnić między osobnikami od czerwonego do ciemnoczerwonego z ciemną opaską biegnącą od szczytu pokrywy skrzelowej do podstawy płetwy piersiowej, zaś brzegi łusek są czerwono-brązowe. Ciało pokryte jest łuskami ktenoidalnymi (grzebykowatymi) o kształcie zbliżonym do prostokąta z grzebykowatymi ząbkami na tylnej krawędzi. Łuski mają szorstką powierzchnię, dodatkowo na ciele ryby znajdują się także ostre wypukłości. Nad źrenicą znajduje się duża czarna plama, zaś poniżej mniejsza plama, co wygląda jak czarny pionowy pas przechodzący przez środek oka. Pierwsza płetwa piersiowa na kolce i zazwyczaj jest złożona wzdłuż ciała ryby. Ma ona kolor czerwony, podobnie jak pozostałe płetwy, jednak u pozostałych widoczne są dodatkowo białe wiodące promienie. Druga płetwa grzbietowa jest miękka i kształtem oraz swoim położeniem odpowiada płetwie odbytowej.

Hajduczek jest aktywny nocą, wówczas odżywia się głównie planktonem, takim jak larwy krabów. Nie widać wyraźnych różnić pomiędzy samcami i samicami. Jest on jajorodny, zapłodnienie jest zewnętrzne, zaś jaja i larwy planktoniczne. Osobniki młodociane osiągają dojrzałość płciową po osiągnięciu odpowiedniej długości ciała, i jest to 11 cm w przypadku samic oraz 7 cm w przypadku samców.

Ze względu na kiepskiej jakości mięso nie są one poławiane w celach konsumpcyjnych, jednak ich wygląd czyni je na tyle ciekawymi, że są poławiane jako ryby akwariowe.

2020-06-15
Krewetka czyszcząca

Rząd: Decapoda (dziesięcionogi)
Rodzina: Hippolytidae

Lysmata amboinensis

Gatunek szeroko rozpowszechniony na Indo-Zachodnim Pacyfiku od Kenii do Japonii, Polinezji Francuskiej i Hawajów. Występuje również w Morzu Czerwonym. Jest on naturalną częścią ekosystemu tropikalnych raf koralowych na głębokości od 5 do 40 metrów. Zwykle występuje w jaskiniach lub na półkach skalnych. Krewetka czyszcząca nie tworzy dużych grup, najczęściej występuje w parach. Osiąga długość 5-6 cm. Jej jasnożółte ciało ma charakterystyczne wybarwienie na grzbiecie w postaci dwóch czerwonych pasów, pomiędzy którymi znajduje się pas w kolorze białym. Kolor biały mają również długie anteny. Krewetka ta ma 5 par odnóży krocznych, przy czym pierwsza przekształcona jest w szczypce, które służą do zdobywania pokarmu i do obrony. Pod odwłokiem znajdują się krótkie odnóża służące do pływania i do podtrzymywania jaj w trakcie ich rozwoju. Pomimo, iż krewetka jest traktowana jako gatunek wszystkożernym, większość składników odżywczych czerpie z oczyszczania ryb z pasożytów i martwych tkanek. Wytwarza ona symbiotyczny związek z rybami. Oba gatunki czerpią korzyści. Krewetka ma zapewniony posiłek, natomiast ryby są oczyszczone z pasożytów. Dodatkowo usługi czyszczenia oferowane przez krewetki pomagają w gojeniu się ran rannych ryb. Krewetka czyszcząca jest często spotykana w schronieniach muren, które zapewniają im ochronę przed drapieżnikami. Wszystkie krewetki po osiągnięciu dojrzałości płciowej są samcami, które po kilku kolejnych wylinkach (zmianie pancerza na większy z powodu zwiększenia rozmiaru ciała)stają się hermafrodytami. Mogą wówczas funkcjonować w relacjach z innymi osobnikami, w zależności od potrzeby, zarówno jako samiec, jak i samica. Nie mają one czystej formy żeńskiej. Taka forma dojrzewania płciowego jest unikalna dla krewetek z rodzaju Lysmata. Para dojrzałych krewetek naprzemiennie zmienia czas linienia. Do zapłodnienia dochodzi tuż po wylince, wówczas krewetka działająca jako samiec zapładnia drugą działająca jako samica. Gdy następna krewetka linieje role odwracają się. Podczas tarła samica składa od 200 do 500 jaj, które umieszcza pod odwłokiem i opiekuje się nimi dopóki nie wylęgną się z nich larwy. Po około 6 miesiącach od momentu tarła młodociany organizm osiąga dojrzałość płciową. Jest to zwierzę popularne w akwariach domowych i publicznych ze względu na ciekawe ubarwienie i funkcję czyszczącą, zarówno zbiornik, jak i ryby. Wykorzystywane są również w celach edukacyjnych, wówczas wpuszczane są do zbiorników dotykowych, gdzie odwiedzający mogą wsadzić rękę i poddać się zabiegowi oczyszczania przez krewetkę.

Stacje czyszczące

Krewetki czyszczące i ryby gromadzą się w jednym miejscu na rafie, w tak zwanej „stacji czyszczącej”. Stację czyszczącą odwiedzają różne gatunki ryb, w tym takie, które mogą być zagrożeniem dla krewetek czyszczących, gdyż odżywiają się skorupiakami podobnej wielkości co krewetki. W przypadku, gdy klientem jest ryba, która nie stanowi zagrożenia, krewetka od razu zabiera się do pracy. Sytuacja wygląda nieco inaczej, gdy na zabieg oczyszczania przypływa ryba drapieżna. Wówczas krewetka czyszcząca musi wyraźniej sygnalizować drapieżnikowi, że jest jego wspólnikiem, a nie ofiarą. Wykonuje swoisty taniec przemieszczając się na boki, intensywnie kołysze nogami oraz dotyka rybę antenami. Gdy drapieżnik nie wykazuje zainteresowania, zabiera się do pracy.

2020-06-08
Ukwiał wspaniały

Rząd: Actinaria (ukwiały)

Rodzina: Stichodactylidae

Heteractis magnifica

Ukwiał wspaniały to parzydełkowiec należący do gromady koralowce, który posiada symetrię sześciopromienna. Jest on szeroko rozpowszechniony w tropikalnych i subtropikalnych wodach Indo-Pacyfiku, od Morza Czerwonego, przez Polinezję, południową Japonię, Australię i Nową Kaledonię aż do Samoa. Preferuje twarde podłoże dobrze nasłonecznione oraz czyste wody z silnym nurtem. Występuje na głębokości do 20 m, jednak obserwowano go również na głębokości 40 m. To jeden z największych gatunków ukwiałów mogący dorastać do 1 m długości, jednak zazwyczaj ma średnicę między 30 a 50 cm. W niewoli najdłuższa długość życia ukwiału wynosiła 80 lat, jednak nie ma danych na temat długości życia w środowisku naturalnym. Zwierzęta zasiedlające płytsze wody są samotnikami, zaś te występujące głębiej często tworzą kolonie.

Zwierzę występuje wyłącznie w postaci polipa wyglądającego jak cylindryczna kolumna z mackami. Ciało składa się z tarczy gębowej, pnia oraz stopy. Na tarczy gębowej znajduje się otwór gębowy, będący jednocześnie otworem odbytowym, który otoczony jest kilkoma rzędami ramion (czułek). Zadaniem stopy jest przytwierdzenie zwierzęcia do podłoża, jednak może się ono również poruszać. Barwa ciało jest różnorodna biała, czerwona, pomarańczowa, różowa, zielona lub niebieska. Tarcza gębowa i podstawa macek mają ten sam kolor od białego do jasnobeżowego, żółtego, brązowego lub zielonego.

Same macki natomiast mogą mieć kolor czerwony, różowy, fioletowy, pomarańczowy, żółty i zielony, przy czym ich końcówki są jaśniejsze, niekiedy jaskrawe. Macki mają około 8 cm długości, a ich zakończenia przypominają kształtem cebulki. W tych zgrubieniach znajdują się knidocyty, czyli komórki parzydełkowe, które zawierają wiele nematocyst, czyli parzydełek. Służą one do wychwytywania żywności i obrony.

Ukwiał odżywia się na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest drapieżnictwo. Zwierzę używa parzących czułek, aby schwytać ofiarę, którą następnie kieruje do otworu gębowego. Jego dietę stanowią plankton, małże, jeżowce, równonogi, obunogi, krewetki oraz małe ryby. Druga metoda odżywiania polega na symbiozie z glonami – zooksantellami, które żyją w tkankach ukwiału i wytwarzają glukozę jako produkt fotosyntezy.

Ukwiał nie ma szkieletu, dlatego może rozkładać swoje ciało, gdy poziom składników odżywczych jest wysoki i składać je gdy pokarmu jest mało. H. magnifica nie ma uszu, oczu ani scentralizowanego układu nerwowego. Ma natomiast trzy sieci nerwowe umieszczone w ścianie ciała, które są w stanie komunikować się z innymi częściami ciała w odpowiedzi na zmiany zachodzące w otaczającym go środowisku.

Ukwiał może rozmnażać się zarówno bezpłciowo, jak i płciowo. Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się poprzez pączkowanie, podział lub fragmentację i odbywa się głównie zimą. W trakcie rozmnażania płciowego dochodzi do zapłodnienia zewnętrznego. Najpierw do wody uwalniane jest nasienie, aby pobudzić samice do uwolnienia jaj. Z zapłodnionych jaj rozwija się larwa planula, która osiada na dnie, przytwierdza się do podłoża i rozwija w postać polipa.

Ukwiały nie mają zbyt dużo naturalnych wrogów, ze względu na parzydełka zawierające w sobie jad. Uwalniane toksyny są toksyczne dla ryb. W przypadku, gdy ryba zostanie narażona na toksynę w stężeniu 0,5 µg/ml umiera w ciągu 2 godzin. W przypadku, gdy jakieś zwierzę zaatakuje ukwiał wytwarza on substancję chemiczną uwalnianą do wody, aby ostrzec inne osobniki, że drapieżnik jest w pobliżu. Następnie zaciska on macki w formie kuli dla skuteczniejszej ochrony. Jest to najczęściej fotografowany gatunek ukwiału. Jest również popularny jako zwierzę akwariowe.

Czy ukwiał żyje w symbiozie z innymi zwierzętami?

Tak, ukwiał żyje w symbiozie z 12 gatunkami ryb z rodzaju Amphiprion. Dla przypomnienia, to właśnie do tego rodzaju należy filmowy Nemo, czyli błazenek. Jeden gatunek Amphiprion pacificus żyje w symbiozie tylko i wyłącznie z ukwiałem wspaniałym. Związek symbiotyczny pomiędzy błazenkami a ukwiałami jest silnie zagnieżdżony w ich strukturze. Błazenki są odporne na jad zawarty w parzydełkach ukwiału, dzięki specjalnemu składnikowy w jego otoczce śluzowej. Ze względu na niewielkie rozmiary ciała błazenek ma bezpieczne schronienie przed drapieżnikami, natomiast ukwiał pochłania siarkę, azot i inne składniki odżywcze z odpadów błazenków żyjących w ich mackach. Ukwiał żyje również w symbiozie z rybą Dascyllus trimaculatus, krabem porcelanowym Neopetrolisthes ohshimai i niektórymi krewetkami czyszczącymi.

2020-06-03
Ślepczyk jaskiniowy

Rząd: Characiformes (kąsaczokształtne)

Rodzina: Characidae (kąsaczowate)

Astyanax mexicanus

Jest to gatunek ryby o niejasnej systematyce. W literaturze akwarystycznej możemy go znaleźć pod wieloma nazwami. Rozbieżności te powstały z powodu opisywania tej samej ryby jako odrębnego gatunku lub podgatunku. Dotychczas traktowany był jako podgatunek A. fasciatus, jednak obecnie jest to odrębny gatunek. Zasiedla wody śródlądowe Meksyku i Gwatemali oraz dwa stany USA – Teksas i Nowy Meksyk. Jego zasięg w południowych USA powiększa się, ze względu na używanie go jako przynęty. Preferuje skaliste i piaszczyste dna potoków oraz małych i dużych rzek. Wyłącznie w Meksyku występuje forma zamieszkująca podwodne jaskinie.

Cechą charakterystyczną formy żyjącej w całkowitych ciemnościach jest brak oczu oraz utrata pigmentacji ciała. Brak zmysłu wzroku rekompensuje wyostrzony węch i słuch. Długości ciała dorosłego osobnika nie przekracza 12 cm, przeciętnie dorasta do 7,5 cm.

Ryba ma ciało koloru szarego, jednak forma jaskiniowa ma korpus w kolorze różowo-białym. Jej naturalna dieta składa się ze skorupiaków, owadów i pierścienic, natomiast forma jaskiniowa żywi się bezkręgowcami, które znajduje przy pomocy silnie wyostrzonego węchu. Ślepczyk jaskiniowy wykorzystuje wrażliwą linię boczną do wykrywania niewielkich zmian ciśnienia wody wokół niego, umożliwiając mu nawigację i zdobywanie pożywienia. Gdy zwierzę zostanie umieszczone w nowym środowisku zawierającym obiekty, których nie rozpoznaje, zaczyna pływać z większą prędkością. W ten sposób zwiększa stymulację linii bocznej umożliwiając jej szybsze zdobywanie informacji o otoczeniu.

Wiadomo, że ryba ta tworzy szczegółową mapę przestrzenną swojego otoczenia, którą zapamiętuje.

Jest to zwierzę rozdzielnopłciowe, bardzo płodne. Samica może złożyć nawet 1000 jaj. Dymorfizm uwidacznia się w wyglądzie płetwy odbytowej. U samca ma ona lekko zakrzywioną krawędź, podczas gdy u samicy jest prosta. Narybek formy jaskiniowej we wczesnych stadiach życia ma oczy, jednak zanikają one w późniejszym stadium rozwoju. Osobniki posiadające oczy mogą się krzyżować z tymi pozbawionymi oczu dając płodne potomstwo. To czyni ten gatunek doskonałym organizmem modelowym do badania zbieżnej i równoległej ewolucji, ewolucji regresywnej u zwierząt jaskiniowych oraz podstawy genetycznej cech regresywnych. Forma standardowa żyjąca przy powierzchni nie cieszy się zainteresowaniem akwarystów, w odróżnieniu od formy jaskiniowej. Początkowo wszystkie osobniki akwariowe pozyskiwane były ze środowiska naturalnego, jednak ryba ta doskonale rozradza się w niewoli, dlatego też teraz jej głównym eksporterem są kraje azjatyckie. Co ciekawe, ryby te zaczynają rozwijać srebrzysty połysk na swoich bokach, co może być początkiem sztucznej adaptacji do hodowli poza środowiskiem podziemnym.

Ślepczyk jaskiniowy – czy to nowy lek na cukrzycę?

Ze względu na warunki środowiska w jakich bytuje musiał wykształcić szereg przystosowań metabolicznych, aby móc przetrwać. W jaskiniach ciężko jest o stały dostęp do pokarmu, dlatego ważne jest gromadzenie zapasów w postaci dużej ilości tłuszczu oraz odporność na głód. Ryba ta wykazuje objawy typowe dla cukrzycy oraz niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, jednak nie ma oczywistych problemów zdrowotnych. Odkrycie genetycznych podstaw przystosowania do ekstremalnego środowiska może doprowadzić do rozwoju nowych metod leczenia cukrzycy i innych chorób. Naukowcy skupiają się na zmianach w metabolizmie ryb, które pozwalają przeżyć bardzo długie okresy bez jedzenia. Duże „dostawy” pożywienia zdarzają się najprawdopodobniej raz do roku podczas zalania jaskiń. Ślepczyki wówczas bardzo dużo jedzą i zwiększają otłuszczenie ciała, następnie do kolejnego posiłku, korzystają z zapasów tłuszczu. By móc zwiększyć otłuszczenie pozwalające im przetrwać w okresie braku pożywienia stają się insulinooporne. Biolodzy zidentyfikowali mutację genetyczną, która odpowiada za insulinooporność. Niemniej jednak minie jeszcze sporo czasu nim odkrycie naukowców przyniesie rozwiązania dla pacjentów.

2020-06-03
Ukwiał skórzasty

Rząd: Actinaria(ukwiały)

Rodzina: Stichodactylidae

Heteractis crispa

Ten przedstawiciel parzydełkowców jest szeroko rozpowszechniony w wodach tropikalnych i subtropikalnych Indo-Zachodniego Pacyfiku od Morza Czerwonego, przez Polinezję, Południową Japonię, Australię i Nową Kaledonię do Tuamotu. Jest on związany z rafami koralowymi. Preferuje twarde podłoże, lekko pokryte piaskiem, ale może również przylegać do rozgałęzionych koralowców. Najczęściej chowa się w szczelinach skalnych z widoczną jedynie tarczą gębową z mackami. Zazwyczaj występuje na głębokości od 1 do 10 m, jednak widywany był także na głębokości 40 m. Tarcza gębowa ma średnicę od 20 do 50 cm i otoczona jest wieloma mackami o długości od 10 do 15 cm, które znajdują się na całej jej powierzchni. Są one tak długie, że mogą się przeplatać. Na tarczy znajduje się około 800 ramion (wielokrotność liczby 6) o zaokrąglonych czubkach. Mogą mieć zabarwienie brązowo-szare, fioletowe lub zielone, a niektóre okazy posiadają piękne niebieskie lub fioletowe końcówki. Pień podtrzymujący tarczę ma kolor szary i jest pokryty lepkimi białawymi wybrzuszeniami. Stopa, którą zwierzę przyczepia się do podłoża jest znacznie większa niż pień.

Zazwyczaj kolor zwierzęcia zależy od stężenia symbiotycznych glonów, zooxantelli, znajdujących się w jego ciele. Otwór gębowy znajduje się w centrum tarczy gębowej i jest jednocześnie otworem odbytowym. Ukwiał odżywia się poprzez symbiozę z fotosyntetyzującymi zooxantellami, które produkują glukozę. Ponad to jest on drapieżnikiem odżywiającym się bezkręgowcami i małymi rybkami, które chwyta przy pomocy macek z parzydełkami paraliżującymi ofiarę. Pobiera on również substancje odżywcze z otaczającej go wody.

Organizm ten może rozmnażać się bezpłciowo i płciowo. Rozród bezpłciowy polega na podziale ciała od stopy do otworu gębowego, które odrasta tworząc dwa osobniki. W rozrodzie płciowym dochodzi do zapłodnienia zewnętrznego, powstaje urzęsiona larwa planula, która osiada na dno i przekształca się w polip. Ukwiał ten nie rozmnaża się w niewoli. Ze względu na obecność jadu w parzydełkach nie ma on wielu naturalnych wrogów. Mogą na nim żerować inne ukwiały, ślimaki nagoskrzelne, rozgwiazdy oraz wieloszczety. On sam żyje w symbiozie z 15 gatunkami ryb z rodzaju Amphiprion, znanymi jako błazenki. Jeden gatunek A. latezonatus żyje w symbiozie tylko i wyłącznie z tym ukwiałem. Oba zwierzęta czerpią korzyści ze współpracy.

Błazenek ma zapewnione schronienie przed drapieżnikami, zaś ukwiał ma dodatkowe źródło pokarmu w postaci resztek pozostawionych przez błazenka, bądź też specjalnie dostarczonymi dla niego.

Poza błazenkami do symbiontów należą również młodociane ryby z gatunku Dascyllus trimaculatus oraz krewetki z rodzaju Periclimenes. Jest to najczęściej importowany gatunek ukwiału, jednak ze względu na swoją wrażliwość powinien być hodowany przez doświadczonych akwarystów. Ważne, aby przed zakupem ocenić kolor zwierzęcia. Jeśli jest biały, a jego otwór gębowy się nie zamyka, świadczy to o jego złej kondycji, gdyż pod wpływem stresu wyrzucił ze swojego ciała zooksantelle. Wówczas szanse na przeżycie takiego zwierzęcia są niewielkie.

H. crispa w Morzu Czerwonym

W Morzu Czerwonym zaobserwowano ciekawą zależność zupełnie odmienna niż w innych rejonach występowania tego gatunku. Zazwyczaj z ukwiałem związane są dojrzałe osobniki błazenków, jednak w Morzu Czerwonym związane są z nim jedynie osobniki młodociane. Wydaje się, że stanowi on swoisty żłobek, który jest treningiem dla młodych ryb zanim poszukają ukwiału, w którym „zamieszkają” na stałe.

2020-06-03