Rząd: Osteoglossiformes (kostnojezykokształtne)
Rodzina: Arapaimidae

Arapaima gigas

Naturalny zasięg tej słodkowodnej ryby obejmował dorzecze Amazonki, z wyjątkiem obszarów Boliwii i południowego Peru. Jednak kilkadziesiąt lat temu została wprowadzona do wód południowego Peru i rozprzestrzeniła się na cały zasięg amazońskiej części Boliwii. Gatunek ten introdukowano także w Chinach, Meksyku, Singapurze, Tajlandii oraz na Kubie i Filipinach. Arapaima zamieszkuje zarówno wody czyste, jak i białe, bogate w substancje mineralne. Jej preferencje siedliskowe różnią się w zależności od sezonu. W porze suchej żyje w rzekach i jeziorach, zaś w porze deszczowej występuje w leśnych obszarach zalewowych. W okresie suszy może zagrzebywać się w błocie lub piasku.

Ze względu na fakt, iż oddycha powietrzem atmosferycznym zasiedla także wody z niedoborem tlenowym. Jej pęcherz pławny jest zmodyfikowany, posiada on gąbczaste ściany i działa jako prymitywne płuco. Ryba co 15-20 minut musi się wynurzyć ponad powierzchnie wody, aby zaczerpnąć świeże powietrze atmosferyczne. Uznawana jest za największą rybę słodkowodną na świecie. Średnia wielkość tego gatunku zmniejszyła się z powodu przełowienia. Obecnie największe okazy mają około 2 metrów długości i osiągają masę ciała wynoszącą ponad 120 kg. Niegdyś ryba ta miała długość 3,9 metra i masę ciała 200 kg. Niepotwierdzone doniesienia z końca XIX wieku mówią o okazie, który miał 4,5 metra długości. W niewoli osiąga znacznie mniejsze rozmiary ciała– około 60 cm długości i żyje średnio od 15 do 20 lat. Zazwyczaj prowadzi samotny tryb życia i jest agresywna w stosunku do innych przedstawicieli swojego gatunku. Jej ciało jest wydłużone i masywne, pokryte dużymi, twardymi łuskami, które chronią ją przed atakami piranii. Jedynie głowa nie ma łusek, zamiast nich pokryta jest tarczkami kostnymi. W jej szerokim pysku są małe stożkowate zęby. Korpus ma kolor szary lub szaro-zielony z czerwonymi obrzeżami łusek w tylnej połowie ciała, zaś strona brzuszna ma kolor biały. Płetwa ogonowa ma intensywny czerwony kolor. Jej brazylijska nazwa „pirarucu” (czerwona ryba) odnosi się do czerwonego ubarwienia ryby lub też do czerwono-pomarańczowego koloru jej mięsa. Jest ona drapieżnikiem. W jej diecie znajdują się ryby z rodziny Loricariidae (zbrojnikowate), skorupiaki, ślimaki, pierścienice oraz owady wodne.

Odżywia się także ptakami, płazami, gadami i małymi ssakami. Dietę uzupełnia fragmentami niektórych roślin. Pokarmu szuka głównie w pobliżu powierzchni wody, jednak może także nurkować. Jest w stanie wyskoczyć z wody, aby pochwycić ptaka z wiszących gałęzi drzew. Arapaima to ryba rozdzielnopłciowa, jednak nie ma wyraźnych różnic między płciami. Jedynie w okresie lęgowym samce są bardziej kolorowe i mają wyjątkowo ciemną głowę. Tarło związane jest z porami roku. Do rozrodu dochodzi w okresie od lutego do kwietnia, tuż przed podniesieniem się poziomu wody. Wówczas samica składa do wybudowanego na dnie piaszczystym gniazda, o szerokości około 50 cm i głębokości 15 cm, od 40000 do 50000 jaj. Larwy po wykluciu mają około 11,5 cm długości, zaś od 9 dnia życia zaczynają oddychać tlenem atmosferycznym. Arapaima to ryba opiekująca się potomstwem. Pomoc rodzicielska związana jest z opieką nad jajami, a później nad larwami i narybkiem. Przez pierwszy miesiąc robią to oboje rodziców, po miesiącu samica opuszcza gniazdo i przystępuje ponownie do rozrodu z innym samcem, natomiast samiec sprawuje opiekę nad młodymi przez okres około 3 miesięcy. Osobniki młodociane osiągają dojrzałość płciową po 4-6 latach, co odpowiada długości 1,5 metra. Roczny przyrost masy wynosi od 10 do 15 kg.

Arapaima ze względu na swój rozmiar ciała i twarde łuski, działające jak zbroja, nie ma zbyt wielu naturalnych wrogów. Jednym z nich jest jaguar. Istotnym zagrożeniem dla tego zwierzęcia jest człowiek. Ze względu na jej tryb życia oraz bardzo smaczne mięso jest ona poławiana przez lokalną ludność. Niekontrolowane połowy doprowadziły do znacznego zmniejszenia liczebności populacji arapaimy. Obecnie obowiązuje okres ochronny, limity połowowe oraz minimalna długość zwierzęcia, jakie może być zabite. Arapaimę hoduje się także w warunkach kontrolowanych, głównie w Brazylii i Peru, jednak poziom produkcji jest bardzo ograniczony. Złowione zwierzę wykorzystywane jest na wiele sposobów. Jedna ryba może dostarczyć nawet 70 kg mięsa. Jej twardy, kościsty język jest używany do skrobania suszonej guarany, zaś twarde łuski jako pilnik do paznokci. Jest ona również poławiana jako zwierzę akwariowe, jednak ze względu na swoje duże rozmiary ciała nie nadaje się raczej do akwariów domowych.

Opieka rodzicielka – feromony.

Opieka rodzicielska arapaimy obejmuje pomoc w napowietrzaniu wody dla potomstwa, co jest koniecznością do przetrwania potomstwa w wodach z niedoborem tlenu w niektórych siedliskach. Osobniki rodzicielskie komunikują się z potomstwem przy pomocy feromonów, które wydzielane są przez specjalny gruczoł znajdujący się na głowie ryby. Feromony te utrzymują potomstwo w pobliżu rodziców. Samce prowadzą potomstwo pływające nad jego przyciemnioną głową (zapewnienie kamuflażu dla młodych) do obszarów bogatych w żywność. Ponad to w okresie rozrodczym gruczoł wydziela mleczny płyn, który, jak się uważa, zapewnia narybkowi składniki odżywcze.