Osteolaemus tetraspis

Rząd: Crocodilia (krokodyle) | Rodzina: Crocodylidae (krokodylowate)

Gatunek ten występuje w tropikalnych rejonach Afryki Zachodniej i Afryce Środkowej obejmując takie kraje jak Senegal na zachodzie, docierając do Ugandy na wschodzie i do Angoli na południu. Dotychczas wyodrębniono dwa podgatunki O. tetraspis tetraspis oraz O. tetraspis osborni, jednak pobranie materiału genetycznego pozwoliło na wyodrębnienie 3 genetycznie odrębnych populacji, które powinny być traktowane jako osobne gatunki. Każda z populacji występuje w innym rejonie. Są to O. tetrapis (Afryka Środkowa, z wyjątkiem dorzecza Konga), O. osborni (dorzecze Konga) i trzeci prawdopodobnie nienazwany gatunek (Afryka Zachodnia). Preferuje on ocienione, bagniste lasy lub małe, błotniste, leśne oczka wodne często oddalone od dużych rzek, oraz strumienie i małe rzeki. Spotykany jest także w wodzie słonawej w strefie namorzynowej. Unika on dużych rzek w ich głównych odcinkach. W ciągu dnia ukrywa się w wygrzebanych norach lub pod zalanymi korzeniami drzew, natomiast aktywny jest nocą, kiedy poluje, zarówno w wodzie, jak i na lądzie w pewnej odległości od wody. Żeruje na różnych małych zwierzętach, takich jak pierścienice, ślimaki, owady, kraby, żaby, jaszczurki, ryby, ptaki wodne oraz nietoperze.

Co ciekawe, nie pogardzi on także owocami.

Jest to najmniejszy gatunek krokodyla, osiąga średnią długość wynoszącą 1,5 m. Największy zaobserwowany okaz miał 1,9 m. W przypadku wyodrębnienia osobnych gatunków, O. osborni zostanie uznany za najmniejszy gatunek, gdyż nie przekracza on długości 1,2 m. Pomimo, iż jest najmniejszym gatunkiem wśród krokodylowatych, jest najbardziej masywnym spośród nich. Dorosłe osobniki ważą zwykle od 18 do 32 kg, natomiast największe samice mogą ważyć 40 kg, podczas gdy samce nawet 80 kg. Jego głowa charakteryzuje się tępym, krótkim pyskiem z zębami przystosowanymi do miażdżenia muszli mięczaków i pancerzyków krabów. Ze względu na mały rozmiar ciała, aby chronić się przed drapieżnikami ma on silnie opancerzoną szyję, grzbiet oraz ogon, jak również osteodermy (zmineralizowane płytki, elementy szkieletu zewnętrznego) na brzuchu i spodzie szyi. Nietypowy jest brązowy kolor jego oczu, u pozostałych przedstawicieli krokodyli jest on żółto-zielony. Osobniki dorosłe mają ciemne ciało z czarnymi plamami, które obecne są także na żółtym brzuchu. Osobniki żyjące w jaskiniach mogą mieć pomarańczowe plamy, najprawdopodobniej od guano nietoperzy, które niszczy skórę tych zwierząt. Osobniki młodociane mają ciemne ubarwienie z brązowymi paskami na ciele. Krokodyl krótkopyski prowadzi samotny tryb życia zbierając się w grupy jedynie w porze lęgowej, która rozpoczyna się wraz z porą deszczową. Wówczas samice budują gniazda ze szczątków roślin, do których składają zwykle około 10 jaj, chociaż może ich być nawet 20. Gnijące rośliny zapewniają odpowiednią temperaturę do inkubacji jaj. Samica pilnuje gniazda.

Gdy młode są gotowe do wylęgu wydają odgłosy, które wabią samicę. Pomaga im ona wydostać się z jaj i przenosi do wody. Młode po opuszczeniu jaj komunikują się z samicą i między sobą za pomocą charakterystycznych dźwięków.

Przez pewien czas opiekuję się młodymi w wodzie, gdyż mogą paść ofiarą drapieżników. Dojrzałość płciową młode osiągają już przy długości powyżej metra (samice) lub po przekroczeniu 1,3 m całkowitej długości ciała (samce). Gatunek ten z sukcesem udaje się rozmnażać w niewoli. Jest on opisywany jako potulny i pozbawiony agresji, i tak jest w przypadku osobników młodocianych. U dojrzałych krokodyli można spotkać się z agresją, wszystko zależy od osobnika. Niektóre są bardzo łagodne w stosunku do ludzi i zachowują się jak zwierzęta domowe, podczas gdy inne mają silny instynkt terytorialny.

Krokodyl krótkopyski na czerwonej liście IUCN

Gatunek ten narażony jest na wymarcie i jest objęty międzynarodową ochroną. Znajduje się w I załączniku Konwencji Waszyngtońskiej (CITES) oraz w unijnym aneksie A. Szacuje się, że jego dzika populacja wynosi od 25 do 100 tysięcy osobników, jednak ciężko ją oszacować ze względu na jego skryty styl życia. Największym zagrożeniem dla niego są ludzie. Rdzenni mieszkańcy spożywają jego mięso oraz pozyskują z niego skórę.

Więcej informacji o krokodylicy z Akwarium Gdyńskiego znajdziesz tutaj.