Akwarium Gdyńskie

Hajduczek

Rząd: Beryciformes (beryksokształtne)

Rodzina: Holocentridae (hajdukowate)

Myripristis murdjan

Gatunek ten występuje w tropikalnych wodach Indo-Pacyfiku od Morza Czerwonego i Afryki Wschodniej przez Indonezję i Papuę-Nową Gwineę do Samoa, na północ do Wysp Marshalla, Tajwanu i Wysp Ryukyu oraz na południe do wschodnich i zachodnich wybrzeży Australii. Zasiedla rafy koralowe, zarówno morskie, jak i lagunowe. Jest to ryba związana z dnem bytująca w pobliżu jaskiń lub szczelin skalnych, gdzie może się ukrywać w ciągu dnia. Najczęściej występuje do głębokości 10 metrów, jednak można ją spotkać również na głębokości 50 metrów.

Hajduczek może dorastać do maksymalnej długości 60 cm, jednak znaczna większość ma długość od 18 do 25 cm. Jego cechą rozpoznawczą jest czerwony kolor ciała, duże łuski oraz duże wyłupiaste oczy. Kolor może nieznacznie się różnić między osobnikami od czerwonego do ciemnoczerwonego z ciemną opaską biegnącą od szczytu pokrywy skrzelowej do podstawy płetwy piersiowej, zaś brzegi łusek są czerwono-brązowe. Ciało pokryte jest łuskami ktenoidalnymi (grzebykowatymi) o kształcie zbliżonym do prostokąta z grzebykowatymi ząbkami na tylnej krawędzi. Łuski mają szorstką powierzchnię, dodatkowo na ciele ryby znajdują się także ostre wypukłości. Nad źrenicą znajduje się duża czarna plama, zaś poniżej mniejsza plama, co wygląda jak czarny pionowy pas przechodzący przez środek oka. Pierwsza płetwa piersiowa na kolce i zazwyczaj jest złożona wzdłuż ciała ryby. Ma ona kolor czerwony, podobnie jak pozostałe płetwy, jednak u pozostałych widoczne są dodatkowo białe wiodące promienie. Druga płetwa grzbietowa jest miękka i kształtem oraz swoim położeniem odpowiada płetwie odbytowej.

Hajduczek jest aktywny nocą, wówczas odżywia się głównie planktonem, takim jak larwy krabów. Nie widać wyraźnych różnić pomiędzy samcami i samicami. Jest on jajorodny, zapłodnienie jest zewnętrzne, zaś jaja i larwy planktoniczne. Osobniki młodociane osiągają dojrzałość płciową po osiągnięciu odpowiedniej długości ciała, i jest to 11 cm w przypadku samic oraz 7 cm w przypadku samców.

Ze względu na kiepskiej jakości mięso nie są one poławiane w celach konsumpcyjnych, jednak ich wygląd czyni je na tyle ciekawymi, że są poławiane jako ryby akwariowe.

2020-06-15
Krewetka czyszcząca

Rząd: Decapoda (dziesięcionogi)
Rodzina: Hippolytidae

Lysmata amboinensis

Gatunek szeroko rozpowszechniony na Indo-Zachodnim Pacyfiku od Kenii do Japonii, Polinezji Francuskiej i Hawajów. Występuje również w Morzu Czerwonym. Jest on naturalną częścią ekosystemu tropikalnych raf koralowych na głębokości od 5 do 40 metrów. Zwykle występuje w jaskiniach lub na półkach skalnych. Krewetka czyszcząca nie tworzy dużych grup, najczęściej występuje w parach. Osiąga długość 5-6 cm. Jej jasnożółte ciało ma charakterystyczne wybarwienie na grzbiecie w postaci dwóch czerwonych pasów, pomiędzy którymi znajduje się pas w kolorze białym. Kolor biały mają również długie anteny. Krewetka ta ma 5 par odnóży krocznych, przy czym pierwsza przekształcona jest w szczypce, które służą do zdobywania pokarmu i do obrony. Pod odwłokiem znajdują się krótkie odnóża służące do pływania i do podtrzymywania jaj w trakcie ich rozwoju. Pomimo, iż krewetka jest traktowana jako gatunek wszystkożernym, większość składników odżywczych czerpie z oczyszczania ryb z pasożytów i martwych tkanek. Wytwarza ona symbiotyczny związek z rybami. Oba gatunki czerpią korzyści. Krewetka ma zapewniony posiłek, natomiast ryby są oczyszczone z pasożytów. Dodatkowo usługi czyszczenia oferowane przez krewetki pomagają w gojeniu się ran rannych ryb. Krewetka czyszcząca jest często spotykana w schronieniach muren, które zapewniają im ochronę przed drapieżnikami. Wszystkie krewetki po osiągnięciu dojrzałości płciowej są samcami, które po kilku kolejnych wylinkach (zmianie pancerza na większy z powodu zwiększenia rozmiaru ciała)stają się hermafrodytami. Mogą wówczas funkcjonować w relacjach z innymi osobnikami, w zależności od potrzeby, zarówno jako samiec, jak i samica. Nie mają one czystej formy żeńskiej. Taka forma dojrzewania płciowego jest unikalna dla krewetek z rodzaju Lysmata. Para dojrzałych krewetek naprzemiennie zmienia czas linienia. Do zapłodnienia dochodzi tuż po wylince, wówczas krewetka działająca jako samiec zapładnia drugą działająca jako samica. Gdy następna krewetka linieje role odwracają się. Podczas tarła samica składa od 200 do 500 jaj, które umieszcza pod odwłokiem i opiekuje się nimi dopóki nie wylęgną się z nich larwy. Po około 6 miesiącach od momentu tarła młodociany organizm osiąga dojrzałość płciową. Jest to zwierzę popularne w akwariach domowych i publicznych ze względu na ciekawe ubarwienie i funkcję czyszczącą, zarówno zbiornik, jak i ryby. Wykorzystywane są również w celach edukacyjnych, wówczas wpuszczane są do zbiorników dotykowych, gdzie odwiedzający mogą wsadzić rękę i poddać się zabiegowi oczyszczania przez krewetkę.

Stacje czyszczące

Krewetki czyszczące i ryby gromadzą się w jednym miejscu na rafie, w tak zwanej „stacji czyszczącej”. Stację czyszczącą odwiedzają różne gatunki ryb, w tym takie, które mogą być zagrożeniem dla krewetek czyszczących, gdyż odżywiają się skorupiakami podobnej wielkości co krewetki. W przypadku, gdy klientem jest ryba, która nie stanowi zagrożenia, krewetka od razu zabiera się do pracy. Sytuacja wygląda nieco inaczej, gdy na zabieg oczyszczania przypływa ryba drapieżna. Wówczas krewetka czyszcząca musi wyraźniej sygnalizować drapieżnikowi, że jest jego wspólnikiem, a nie ofiarą. Wykonuje swoisty taniec przemieszczając się na boki, intensywnie kołysze nogami oraz dotyka rybę antenami. Gdy drapieżnik nie wykazuje zainteresowania, zabiera się do pracy.

2020-06-08
Jak używać mniej plastiku?

Ocean i ludzkość wciąż żyją w długoletnim związku. Po dekadach dewastacji ze strony ludzi, kondycja oceanu jest silnie zagrożona. Wróćmy do początku znajomości tego bogatego z tym biednym, którego ratuje już tylko wyobraźnia… Oceany fascynowały człowieka od czasu, gdy po raz pierwszy pojawił się na ich brzegach. Zdobywając o nich wiedzę, zaczął je lepiej poznawać i zdawać sobie sprawę z wpływu, jakie te masy słonej wody wywierają na życie na lądzie. Historia pasji poznawczej człowieka jest też historią jego zachłanności…

informator o Dniu Oceanu (PDF)

8 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Oceanów. W tym dniu warto pomyśleć o nich jako jednym dużym Wszechoceanie, bo przecież wszystkie wody łączą się, tworząc jeden duży ekosystem. Zastanówmy się, w jaki sposób każdy z nas ma na niego wpływ oraz jak Ocean wpływa na nasze życie?

Poradnik Pani Nurkini – Jak używać mniej plastiku? (pdf)

2020-06-08
Światowy Dzień Ocenanów w Ikea

Z okazji obchodów Światowego Dnia Oceanów zapraszamy na wystawę muszli małży i ślimaków morskich, która będzie miała miejsce w dniach 5-8 czerwca 2020 w Ikea Gdańsk. Prezentowane okazy pochodzą ze zbiorów Akwarium Gdyńskiego i jest to tylko część dużej kolekcji, dostępnej na co dzień dla odwiedzających to podwodne Zoo.

Akwarium Gdyńskie jest laureatem grantu od Ikea i konkursu „Zabawa to poważna sprawa 2020”. W ramach otrzymanej nagrody Akwarium realizuje projekt „Dziecięce dłonie w klimatycznej odsłonie” skierowany do dzieci niesłyszących i niedosłyszących.

2020-06-05
Ukwiał wspaniały

Rząd: Actinaria (ukwiały)

Rodzina: Stichodactylidae

Heteractis magnifica

Ukwiał wspaniały to parzydełkowiec należący do gromady koralowce, który posiada symetrię sześciopromienna. Jest on szeroko rozpowszechniony w tropikalnych i subtropikalnych wodach Indo-Pacyfiku, od Morza Czerwonego, przez Polinezję, południową Japonię, Australię i Nową Kaledonię aż do Samoa. Preferuje twarde podłoże dobrze nasłonecznione oraz czyste wody z silnym nurtem. Występuje na głębokości do 20 m, jednak obserwowano go również na głębokości 40 m. To jeden z największych gatunków ukwiałów mogący dorastać do 1 m długości, jednak zazwyczaj ma średnicę między 30 a 50 cm. W niewoli najdłuższa długość życia ukwiału wynosiła 80 lat, jednak nie ma danych na temat długości życia w środowisku naturalnym. Zwierzęta zasiedlające płytsze wody są samotnikami, zaś te występujące głębiej często tworzą kolonie.

Zwierzę występuje wyłącznie w postaci polipa wyglądającego jak cylindryczna kolumna z mackami. Ciało składa się z tarczy gębowej, pnia oraz stopy. Na tarczy gębowej znajduje się otwór gębowy, będący jednocześnie otworem odbytowym, który otoczony jest kilkoma rzędami ramion (czułek). Zadaniem stopy jest przytwierdzenie zwierzęcia do podłoża, jednak może się ono również poruszać. Barwa ciało jest różnorodna biała, czerwona, pomarańczowa, różowa, zielona lub niebieska. Tarcza gębowa i podstawa macek mają ten sam kolor od białego do jasnobeżowego, żółtego, brązowego lub zielonego.

Same macki natomiast mogą mieć kolor czerwony, różowy, fioletowy, pomarańczowy, żółty i zielony, przy czym ich końcówki są jaśniejsze, niekiedy jaskrawe. Macki mają około 8 cm długości, a ich zakończenia przypominają kształtem cebulki. W tych zgrubieniach znajdują się knidocyty, czyli komórki parzydełkowe, które zawierają wiele nematocyst, czyli parzydełek. Służą one do wychwytywania żywności i obrony.

Ukwiał odżywia się na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest drapieżnictwo. Zwierzę używa parzących czułek, aby schwytać ofiarę, którą następnie kieruje do otworu gębowego. Jego dietę stanowią plankton, małże, jeżowce, równonogi, obunogi, krewetki oraz małe ryby. Druga metoda odżywiania polega na symbiozie z glonami – zooksantellami, które żyją w tkankach ukwiału i wytwarzają glukozę jako produkt fotosyntezy.

Ukwiał nie ma szkieletu, dlatego może rozkładać swoje ciało, gdy poziom składników odżywczych jest wysoki i składać je gdy pokarmu jest mało. H. magnifica nie ma uszu, oczu ani scentralizowanego układu nerwowego. Ma natomiast trzy sieci nerwowe umieszczone w ścianie ciała, które są w stanie komunikować się z innymi częściami ciała w odpowiedzi na zmiany zachodzące w otaczającym go środowisku.

Ukwiał może rozmnażać się zarówno bezpłciowo, jak i płciowo. Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się poprzez pączkowanie, podział lub fragmentację i odbywa się głównie zimą. W trakcie rozmnażania płciowego dochodzi do zapłodnienia zewnętrznego. Najpierw do wody uwalniane jest nasienie, aby pobudzić samice do uwolnienia jaj. Z zapłodnionych jaj rozwija się larwa planula, która osiada na dnie, przytwierdza się do podłoża i rozwija w postać polipa.

Ukwiały nie mają zbyt dużo naturalnych wrogów, ze względu na parzydełka zawierające w sobie jad. Uwalniane toksyny są toksyczne dla ryb. W przypadku, gdy ryba zostanie narażona na toksynę w stężeniu 0,5 µg/ml umiera w ciągu 2 godzin. W przypadku, gdy jakieś zwierzę zaatakuje ukwiał wytwarza on substancję chemiczną uwalnianą do wody, aby ostrzec inne osobniki, że drapieżnik jest w pobliżu. Następnie zaciska on macki w formie kuli dla skuteczniejszej ochrony. Jest to najczęściej fotografowany gatunek ukwiału. Jest również popularny jako zwierzę akwariowe.

Czy ukwiał żyje w symbiozie z innymi zwierzętami?

Tak, ukwiał żyje w symbiozie z 12 gatunkami ryb z rodzaju Amphiprion. Dla przypomnienia, to właśnie do tego rodzaju należy filmowy Nemo, czyli błazenek. Jeden gatunek Amphiprion pacificus żyje w symbiozie tylko i wyłącznie z ukwiałem wspaniałym. Związek symbiotyczny pomiędzy błazenkami a ukwiałami jest silnie zagnieżdżony w ich strukturze. Błazenki są odporne na jad zawarty w parzydełkach ukwiału, dzięki specjalnemu składnikowy w jego otoczce śluzowej. Ze względu na niewielkie rozmiary ciała błazenek ma bezpieczne schronienie przed drapieżnikami, natomiast ukwiał pochłania siarkę, azot i inne składniki odżywcze z odpadów błazenków żyjących w ich mackach. Ukwiał żyje również w symbiozie z rybą Dascyllus trimaculatus, krabem porcelanowym Neopetrolisthes ohshimai i niektórymi krewetkami czyszczącymi.

2020-06-03
Ślepczyk jaskiniowy

Rząd: Characiformes (kąsaczokształtne)

Rodzina: Characidae (kąsaczowate)

Astyanax mexicanus

Jest to gatunek ryby o niejasnej systematyce. W literaturze akwarystycznej możemy go znaleźć pod wieloma nazwami. Rozbieżności te powstały z powodu opisywania tej samej ryby jako odrębnego gatunku lub podgatunku. Dotychczas traktowany był jako podgatunek A. fasciatus, jednak obecnie jest to odrębny gatunek. Zasiedla wody śródlądowe Meksyku i Gwatemali oraz dwa stany USA – Teksas i Nowy Meksyk. Jego zasięg w południowych USA powiększa się, ze względu na używanie go jako przynęty. Preferuje skaliste i piaszczyste dna potoków oraz małych i dużych rzek. Wyłącznie w Meksyku występuje forma zamieszkująca podwodne jaskinie.

Cechą charakterystyczną formy żyjącej w całkowitych ciemnościach jest brak oczu oraz utrata pigmentacji ciała. Brak zmysłu wzroku rekompensuje wyostrzony węch i słuch. Długości ciała dorosłego osobnika nie przekracza 12 cm, przeciętnie dorasta do 7,5 cm.

Ryba ma ciało koloru szarego, jednak forma jaskiniowa ma korpus w kolorze różowo-białym. Jej naturalna dieta składa się ze skorupiaków, owadów i pierścienic, natomiast forma jaskiniowa żywi się bezkręgowcami, które znajduje przy pomocy silnie wyostrzonego węchu. Ślepczyk jaskiniowy wykorzystuje wrażliwą linię boczną do wykrywania niewielkich zmian ciśnienia wody wokół niego, umożliwiając mu nawigację i zdobywanie pożywienia. Gdy zwierzę zostanie umieszczone w nowym środowisku zawierającym obiekty, których nie rozpoznaje, zaczyna pływać z większą prędkością. W ten sposób zwiększa stymulację linii bocznej umożliwiając jej szybsze zdobywanie informacji o otoczeniu.

Wiadomo, że ryba ta tworzy szczegółową mapę przestrzenną swojego otoczenia, którą zapamiętuje.

Jest to zwierzę rozdzielnopłciowe, bardzo płodne. Samica może złożyć nawet 1000 jaj. Dymorfizm uwidacznia się w wyglądzie płetwy odbytowej. U samca ma ona lekko zakrzywioną krawędź, podczas gdy u samicy jest prosta. Narybek formy jaskiniowej we wczesnych stadiach życia ma oczy, jednak zanikają one w późniejszym stadium rozwoju. Osobniki posiadające oczy mogą się krzyżować z tymi pozbawionymi oczu dając płodne potomstwo. To czyni ten gatunek doskonałym organizmem modelowym do badania zbieżnej i równoległej ewolucji, ewolucji regresywnej u zwierząt jaskiniowych oraz podstawy genetycznej cech regresywnych. Forma standardowa żyjąca przy powierzchni nie cieszy się zainteresowaniem akwarystów, w odróżnieniu od formy jaskiniowej. Początkowo wszystkie osobniki akwariowe pozyskiwane były ze środowiska naturalnego, jednak ryba ta doskonale rozradza się w niewoli, dlatego też teraz jej głównym eksporterem są kraje azjatyckie. Co ciekawe, ryby te zaczynają rozwijać srebrzysty połysk na swoich bokach, co może być początkiem sztucznej adaptacji do hodowli poza środowiskiem podziemnym.

Ślepczyk jaskiniowy – czy to nowy lek na cukrzycę?

Ze względu na warunki środowiska w jakich bytuje musiał wykształcić szereg przystosowań metabolicznych, aby móc przetrwać. W jaskiniach ciężko jest o stały dostęp do pokarmu, dlatego ważne jest gromadzenie zapasów w postaci dużej ilości tłuszczu oraz odporność na głód. Ryba ta wykazuje objawy typowe dla cukrzycy oraz niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, jednak nie ma oczywistych problemów zdrowotnych. Odkrycie genetycznych podstaw przystosowania do ekstremalnego środowiska może doprowadzić do rozwoju nowych metod leczenia cukrzycy i innych chorób. Naukowcy skupiają się na zmianach w metabolizmie ryb, które pozwalają przeżyć bardzo długie okresy bez jedzenia. Duże „dostawy” pożywienia zdarzają się najprawdopodobniej raz do roku podczas zalania jaskiń. Ślepczyki wówczas bardzo dużo jedzą i zwiększają otłuszczenie ciała, następnie do kolejnego posiłku, korzystają z zapasów tłuszczu. By móc zwiększyć otłuszczenie pozwalające im przetrwać w okresie braku pożywienia stają się insulinooporne. Biolodzy zidentyfikowali mutację genetyczną, która odpowiada za insulinooporność. Niemniej jednak minie jeszcze sporo czasu nim odkrycie naukowców przyniesie rozwiązania dla pacjentów.

2020-06-03